ŚWIĘTE GÓRY CZĘŚĆ II

Od autora

Na wstępie chciałbym wyjaśnić jaka była geneza tej wystawy i jej zakresu tematycznego, który z kolei zdeterminował nadanie jej tytułu: Święte Góry.

Cofnijmy się do roku 2007. Wówczas pod honorowym patronatem Panów: Kazimierza Michała Ujazdowskiego, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Wojewody Grzegorza Banasia zorganizowany został program: Rok Chęcin. Przeszłość dla Przyszłości. Jedną z imprez stała się wystawa pod tytułem: Zabytki Chęcin w grafice Romana Mirowskiego. Materiały z tej wystawy w roku 2008 zostały opublikowane w książce „Album Chęciński” będącej kontynuacją ukazującego się od roku 200 cyklu „Świętokrzyski Album. W ramach tego cyklu książka poświęcona Chęcinom otrzymała miano tomu ósmego. Również w roku 2007 przygotowałem wystawę „Daleszyce w grafice Romana Mirowskiego”. Wystawa towarzyszyła uroczystościom ponownego nadania Daleszycom praw miejskich, odebranych carskim dekretem po Powstaniu Styczniowym. Materiały z tej wystawy opublikowane zostały w książce „Miasto Daleszyce”.

Te dwie wystawy zapoczątkowały cały cykl wystaw moich grafik dotyczących zabytków architektury w konkretnych miejscowości lub poszczególnych „subregionów” Kielecczyzny, noszącej obecnie miano Ziemi Świętokrzyskiej. Wymienię tylko kilka z nich: Rok 2007 – „Zabytki Ziemi Opatowskiej”. Rok 2008: „Kielce” ,oraz „Zabytki dawnego powiatu chęcińskiego”, a potem jeszcze „Kamień i drewno. Miasteczka Kielecczyzny na przykładzie Chęcin (murowanych) i Daleszyc (zbudowanych niemal wyłącznie z drewna. Wówczas uznałem za niemal konieczne przygotowanie wystawy obejmującej „serce” Regionu Świętokrzyskiego, czyli terenów Gór Świętokrzyskich. Wystawę postanowiłem nazwać „Święte Góry”, a jej konkretnym tematem miały być zabytki architektury sakralnej, które nadawały, nadają i nadawać tym terenom charakter niezwykłego „sacrum” o koncentracji nie znajdującej analogii w innych częściach Naszego Kraju.

Wystawa miała mieć swój wernisaż w roku 2009, w klasztorze w Świętej Katarzynie i towarzyszyć organizowanej tam sesji popularno-naukowej. Przygotowałem plansze z grafikami i syntetycznymi opisami około 52 obiektów. Zaplanowana sesja odbyła się, zaś wystawa nie doszła do skutku. Nastąpiły tak zwane „przyczyny obiektywne”…

Z zamierzonej wystawy nie tylko nie zrezygnowałem , ale w kilku następnych latach znacząco rozszerzyłem jej zawartość. Mając na uwadze wspomniane „obiektywne przyczyny” (Ich część o charakterze spersonalizowanym wprawdzie już zanikła) dokonałem „przeprogramowania” materiałów do wystawy, co stworzy nowe warunki, pozwalające na udostępnienia jej w innej niż klasyczna formie. Możliwe będzie także opublikowanie jej w formie książkowej (jak stało się z Albumem Chęcińskim), jako jego kontynuacja, Niestety doszło jedynie do „publikacji wirtualnej” a więc umieszczenia wystawy na stronie internetowej. Była to wówczas moja pierwsza wystawa udostępniona w ten sposób. Licząc wszystkie moje wystawy grafik, popularyzujących polskie zabytki, stała się ona co do kolejności wystawą nr 32.

Przygotowanie materiałów do opublikowania wymagało znaczącego powiększenia uzupełniających grafiki opisów, a do nowych materiałów napisania ich od podstaw. Zasięg terytorialny wystawy pokrywa się zasadniczo z terenem Gór Świętokrzyskich, ale z uwagi na powstanie możliwych wątpliwości co do przebiegu granic Gór, postanowiłem zakres opracowania uściślić. Początkowo przyjąłem że ma on mieć kształt owalu, w którego centralnym punkcie, gdzie krzyżują się jego osie znajduje się Świętokrzyski klasztor. Dłuższa oś (równoleżnikowa) miałaby około 60 kilometrów a krótsza (południkowa) około 30. Z położonych na tym terenie miejscowości najbardziej wysuniętą na zachód byłby Zagnańsk, na wschód Ptkanów,, na północ Krynki, Kunów i Radkowice a na południe Ociesęki oraz Szumsko. Poza granicami znalazłyby się więc wraz ze swym otoczeniem:Chęciny, Kielce i Opatów, nowiem tym miastom i ich okolicom poświęcone były wcześniejsze wystawy. Wydaje się jednak iż wpływ duchowy i kulturowy Świętokrzyskiego Klasztoru sięgał i sięga znacznie dalej niż w granicach pierwotnie przyjętego terenu dla części „A” wystawy, toteż w kolejnych częściach wystawy „B” i „C”, teraz już oznaczonej kolejnym numerem 94 znajdą się obiekty nieco bardziej oddalone geograficznie lecz wciąż duchowo bardzo bliskie…

SACRUM Gór Świętokrzyskich odzwierciedlone jest w toponimii miejscowości Subregionu i Regionu. A Święty Krzyż pełnił funkcję Sanktuarium ogólnopolskiego na wiele lat przed Jasną Górą.

Zakres tematyczny to kościoły, niektóre elementy ich wyposażenia, dzwonnice, kaplice, kapliczki a także figury przydrożne. Nie braknie też miejsca na:

Krajobraz naturalny i kulturowy
Drewno i kamień
Wszystkie style polskiej architektury

Henryk Sienkiewicz w Ogniem mieczem docenia znaczenie oraz wpływ architektury sakralnej na klimat duchowy danego regionu. Tekst ten odnosi się wprawdzie do Dzikich Pól, ale region Gór Świętokrzyskich, choć nie aż tak geograficznie oddalony, przecież także swą „dzikością” różnił się od okolic Krakowa, Poznania czy Torunia. „…nocami wstają na Dzikich Polach cienie poległych, którzy zeszli tam nagłą śmiercią w grzechu i odprawują swoje korowody, w czym im żaden krzyż ani kościół nie przeszkadza…

Zarys bibliografii

Adamczyk A. Kościoły drewniane w województwie kieleckim. Kielce 1998
Ks. Bastrzykowski A. Zabytki kościelnego budownictwa drzewnego w diecezji sandomierskiej. Kraków 1930
Derwich M. Materiały do słownika historyczno-geograficznego dóbr i dochodów dziesięcinnych benedyktyńskiego opactwa Św. Krzyża na Łysej Górze do roku 1819. Wrocław 2000
Dobrzeniecki T. Rzeźba Sakralna w Polsce. Warszawa 1980
Ks. Gacki Józef. Benedyktyński klasztor Świętego Krzyża Na Łysej Górze. Warszawa 1873. Reprint 2000
Jaroszewski T.S. Chrystian Piotr Aigner Architekt Warszawskiego Klasycyzmu. Warszawa 1970
Kębłowski J. Dzieje Sztuki Polskiej. Warszawa 1987
Kiryk F. Urbanizacja Małopolski województwo sandomierskie XIII-XVI wiek. Kielce 1994
Kornecki M. Natura i kultura w krajobrazie Jury. Sztuka sakralna. Kraków 1993
Łoziński J. Z. Pomniki sztuki w Polsce. Tom I Małopolska Arkady. Warszawa 1985
Łoziński J. Z. Grobowe kaplice kopułowe w Polsce. PWN Warszawa 1973
Miłobędzki A. Architektura polska XVII w. Warszawa 1980
Mirowski R. Album Świętokrzyski t. I-VI. Kielce 2000-2017.
Mirowski R. Zabytki gminy Nowa Słupia. mps. Tekst wygłoszony na konferencji naukowej 15.09.2013
Mroczko T. i Arszyński M. – red. Architektura gotycka w Polsce. IS PAN Warszawa 1995
Myśliński K. – opr. spisu. Zabytki architektury i budownictwa w Polsce. T. 15 województwo kieleckie. ODZ Warszawa 1995
Piasecka. A. Prace konserwatorskie w latach 1990-2000. Dziesięć lat Służby Ochrony Zabytków w Kielcach. Kielce 2001
Piechotkowie M. i K. Bramy Nieba. Bóżnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Warszawa 1999.
Przypkowski T. i inni – opr. Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom III województwo kieleckie, zeszyt 2. Powiat kielecki. Warszawa 1957, Zeszyt 4 powiat kielecki, Zeszyt 7. Powiat opatowski
Seweryn T. Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce. Warszawa 1958
Szczepański J. Architekci i budowniczowie. Kielecki słownik biograficzny. PWN Warszawa Kraków 1990
Świechowski Z. Architektura romańska w Polsce. DiG Warszawa 2000
Tłoczek I. Polskie budownictwo drewniane. Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1980
Traczyński E. Bieliny. Budownictwo ludowe. 1999
Walanus W. Późnogotycka Rzeźba Drewniana w Małopolsce 1490-1540. Kraków 2007
Ks. Wiśniewski J. Dekanat Opatowski. Radom 1907. Reprint 2000

WYSTAWA ŚWIĘTE GÓRY CZĘŚĆ „A” Zawierała 50 prac i została przez Fundację Góry Historii opublikowana na stronie internetowej Fundacji. Z przyczyn o których nigdy mnie nie powiadomiono zamiast przekazanych Fundacji moich tekstów opublikowanym grafikom towarzyszyły opisy niekompletne, często przerywane w połowie zdania. W ostatnich tygodniach wbrew ogólnie wyznawanym przekonaniom, że w Internecie nic nie ginie, wystawa znikła całkowicie. Nie stało się to ani w pobliżu daty 1 kwietnia ani w obchodzonym już przez niektórych Haloween, gdy ma zastosowanie hasło: „cukierek albo psikus”…

W części „A” wystawy 92 znalazło się 50 prac
AA1. Święty Krzyż. Zespół klasztorny 1. Brama
AA2. Święty Krzyż. Zespół klasztorny 2. Zewnętrzny dziedziniec i wejście do klasztoru
AA3. Święty Krzyż. Zespół klasztorny 3. Krużganki
AA4. Święty Krzyż. Zespół klasztorny 4. Zachodnia fasada kościoła
AA5. Święty Krzyż. Zespół klasztorny 5. Widok od strony wschodniej
AA6. Święty Krzyż. Zespół klasztorny 6. Polichromia kopuły Kaplicy Oleśnickich
AA7. Święty Krzyż. Zespół klasztorny. Figura Anioła z Kaplicy Oleśnickich
AA8. Swiętomarz. Kościół parafialny od strony płd-zach
AA9. Świętomarz. Kościół parafialny od strony wschodniej
AA10. Świętomarz. Dzwonnica ok. r. 1910
AA11. Świętomarz. Dzwonnica w r. 2002
AA12. Świętomarz. Dzwonnica w r. 2005
AA13. Święta Katarzyna. Kapliczki 1. Kaplica ośmioboczna
AA14. Święta Katarzyna. Kapliczki 2. Kaplica Janikowskiego
AA15. Święta Katarzyna. Kapliczki 3 Kaplica Św. Franciszka
AA16. Święta Katarzyna. Kapliczki 4. Drewniana kapliczka”domkowa”
AA17. Święta Katarzyna. Zespół klasztorny 1
AA18. Święta Katarzyna. Zespół klasztorny 2
AA19. Święta Katarzyna. Zespół klasztorny 3.wirydarz
AA20. Święta Katarzyna. Zespół klasztorny 4. wirydarz. Płaskorzeźba „Ukrzyżowanie”
AA21. Święta Katarzyna. Zespół klasztorny 5. wirydarz. Widok wieży
AA22. Święta Katarzyna. Zespół klasztorny 6. Gotyckie okno wieży
AA23. Święta Katarzyna, Zespół klasztorny 7 Wnętrze kościoła 1
AA24. Święta Katarzyna. Zespół klasztorny 8. Wnętrze kościoła 2
AA25. Święta Katarzyna. Zespół klasztorny 9. Figura Sw. Katarzyny z wnętrza kościoła
AA26. Święta Katarzyna. Zespół klasztorny Figura Madonny z wnętrza kościoła
AA27. Wszechświęte Grocholice. Kościół od strony zachodniej 1.
AA28. Wszechświęte Grocholice. Kościół od strony zachodniej 2
AA29. Baćkowice. Kościół 1
AA30. Baćkowice. Kościół 2. Wnętrze Figura Madonny
AA31. Baćkowice. Kościół 3. Wnętrze Figura Ś. Mikołaja
AA32. Bardo. Kościół 1.
AA33. Bardo. Kościół 2 .
AA34. Baszowice. Figura Św. Jana Nepomucena z kapliczki
AA35. Belno. Kapliczka Św. Jana Nepomucena
AA36. Bieliny. Kościół 1
AA37. Bieliny. Kościół 2
AA38. Bieliny. Kościół Figura Św. Pawła
AA39. Bieliny. Kapliczka 1
AA40. Bieliny. Kapliczka 2
AA41. Bieliny. Kapliczka 3
AA42. Bieliny. Kapliczka 4
AA43. Bodzentyn. Kościół parafialny 1.
AA44. Bodzentyn. Kościół parafialny 2.
AA45. Bodzentyn. Kościół parafialny 3 Wnętrze. Ołtarz Główny
AA46. Bodzentyn. Kościół parafialny 4. Wnętrze. Figura Madonny 1
AA47. Bodzentyn. Kościół parafialny 5. Wnętrze. Figura Madonny 2
AA48. Bodzentyn. Kościół parafialny 6. Wnętrze. Pietā
AA49. Bodzentyn. Dzwonnica
AA50. Bodzentyn. Ruiny kościoła Św. Ducha

Brak zainteresowania Fundacji kontynuacją części A wystawy a w szczególności nieoczekiwane zakończenie jej obecności w Internecie powiązane z brakiem jakichkolwiek innych sposobów jej udostępnienia sprawił, iż dalsze części Wystawy muszą zostać udostępnione poza Fundacją. Dla wyraźnego zróżnicowania będzie ona teraz posiadała inny numer kolejny: 32 i poprzedzać ją będzie inny plakat. Poszczególne prace otrzymają numerację z literkami BB, a jeżeli dotyczyć będą tych samych obiektów które znajdowały się w części A jako suplement ich numeracje poprzedzane będą literą S