KLWÓW Kościół parafialny. Gmina Klwów, powiat przysuski, woj. mazowieckie.

„Miasto Klwów leży przy trakcie pomiędzy Radomiem a Opocznem, odległe od pierwszego mil 4, zaś od Opoczna 32 wiorsty, od Nowego Miasta nad Pilicą – milę” – tak umiejscawia tę miejscowość na mapie Polski ksiądz Wiśniewski. Jako wieś Klwów znany był już w wieku XIII, a wzmiankowany po raz pierwszy w roku 1406, gdy tutejszy dziedzic, Dziersław, część swej posiadłości sprzedał bratu. Na prawa miejskie Klwów musiał poczekać do roku 1416, kiedy to nowy dziedzic, imieniem Borzuj, uzyskał od Władysława Jagiełły zezwolenia: na lokację na prawie magdeburskim oraz na dwa jarmarki rocznie (na św. Małgorzatę i św. Mateusza) i cotygodniowy targ. Zasiedlanie miasta szło dość niesporo i – może aby je przyspieszyć, miasto otrzymało od Kazimierza Jagiellończyka przywilej na trzeci jarmark w święto Bożego Ciała.
Początki tutejszej parafii są zapewne powiązane z lokacją miasta, ale pierwsze zapiski dotyczące parafii pojawiają się dopiero w latach 1443 i 1459, kiedy plebanował tu ksiądz Tomasz z Bielin, prowadzący długotrwały spór o dziesięciny z proboszczem pobliskiej Drzewicy. Pierwotny kościół w Klwowie był drewniany. Ksiądz Wiśniewski pisze, że zbudowano go w XIII stuleciu, nie podając jednak, skąd zaczerpnął tę informację. Profesor Kiryk podaje, że już stary kościół miał wezwanie św. Macieja i św. Małgorzaty. Nowy, murowany gotycki kościół, zbudowany w roku 1491 staraniem i sumptem proboszcza, Stanisław Bogatki zachował to samo wezwanie. Pleban Bogatka utrzymywał dwóch wikariuszów i jednego ministranta. Do parafii prócz Klwowa należały wsie: Rzuchów, Sady, Przystałowice (bez dworów), Drząsno, Sulgostów, Uczyna, Wola Klwowska, Brzeski, Kostrzyn, Ulów, Kłodno, Głuszczyna i Wola Zygmuntowa. W roku 1521, jak wspomina Jan Łaski, przy kościele działała szkoła. W okresie reformacji, w XVII stuleciu, jakiś czas kościół znajdował się „w rękach” kalwinów. Po odzyskaniu świątyni przez ka-tolików, został w roku 1651 rekonsekrowany.
Gotycki kościół w Klwowie był obiektem orientowanym, składającym się z nawy i prezbiterium, wzmocnionych szkarpami. Kościół miał 52 łokcie długości i 36 szerokości, a wysokość prezbiterium zbliżona była do wysokości nawy. Do jego północnej ściany, ozdobionej gotyckim, zębatym fryzem, przylegała zakrystia. Dwie symetrycznie rozmieszczone kaplice nadawały świątyni plan krzyża. Od południa była to kaplica św. Anny, zwana kaplicą Kurdwanowskich, przeznaczona na nekropolię fundatorów, zbudowana w roku 1637 przez Seweryna Kurdwanowskiego, sędziego czerskiego. Od północy stanęła  kaplica zbudowana w roku 1750 przez Stanisława Świdzińskiego, wojewodę rawskiego, której intencję powstania fundator ujął w słowach: „najwyższej dobroci Boskiej dzięki czyniąc i pragnąc cześć Jego pomnożyć”. Kaplice według opisu księdza Jana mają: „kuliste sklepione rotundy z wieżyczkami (kopuły z latarniami), w których znajduje się po 5 okienek. W kaplicach po 2…”.
Ponieważ w latach 1924-31 kościół został odbudowany i „poszerzony” według projektu architekta Kazimierza Prokulskiego, chyba warto na podstawie tekstu księdza Wiśniewskiego, odtworzyć sobie poprzedni wygląd świątyni. „Od zachodu łączy się z kościołem wyniosła, w kwadrat z kamienia murowana wieża, do której jest wchód od północy. Dach gontem kryty. Sklepienie zastępuje owalny sufit; okien 4, za wielkim ołtarzem okrągłe okno… Między prezbiterium i nawą zarzucona wygięta tęcza…”. Najstarszym zachowanym elementem wyposażenie jest gotycka kropielnica z początków XV stulecia.

Oznaczone: album