Miasto Działoszyce, stolica gminy w powiecie pińczowskim, leży w widłach strumieni Jakubówki i Sancygniowki, na terenie mocno falistym, którego najwyższy punkt wyniesiony jest 321 metrów nad poziom morza. Pierwsze wzmianki o Działoszycach pochodzą z roku 1220, kiedy to dzięki opiece krakowskiego biskupa, Iwona Odrowąża, ale też i dogodnemu położeniu na handlowych szlakach z Krakowa, ku Skalbmierzowi i Wiślicy, osada rozwijała się i bogaciła. W czasach kazimierzowskich Działoszyce zaliczano do miast, choć formalnie praw miejskich jeszcze nie posiadały, a i liczba mieszkańców /430/ też nie była imponująca.
Pierwotny kościół parafialny zbudował tu Iwo Odrowąż w roku 1220, patronem świątyni czyniąc św. Floriana. Tak zapisane jest w dokumentach krakowskich dominikanów. W roku 1325 tutejszym proboszczem /parafia wówczas należała do dekanatu w Czarnocinie/ był Cechosław. W roku 1413 funkcję tę wypełniał ksiądz Stanisław. Wiemy to z dokumentów, dotyczących tworzenia parafii w Sancygniowie /i uposażania jej dziesięcinami/. Wtedy to pleban Stanisław zrzekł się dziesięcin z Sancygniowa i Opatkowic na rzecz budowanego kościoła sancygniowskiego. Ale straty nie poniósł, bowiem pan Michał z Chmielowa, dał mu dziesięciny ze swych wsi Chmielów i Jazdowice, „dotąd od wszelkich dziesięcin wolnych”.
Brak dokładnych badań nie pozwala na precyzyjną i naukowo podbudowaną polemikę z księdzem Wiśniewskim, którego piękną polszczyzną napisane słowa warte są przypomnienia: „Kościół pierwotny dotrwał do naszych czasów, aczkolwiek z wielu przybudówkami. Pierwotny kształt kościoła przypomina łódź, której głowica stanowi owalny czworokąt wsparty szkarpami, przednią część w kątach wspierają dwie szkarpy. Kościół został postawiony na wyniosłem wzgórzu z kamienia ciosowego oraz z innych kamieni, spojonych starem wapnem. Styl kościoła gotycki. Mury wspierają szkarpy, ozdobione rzeźbionymi facjatkami. Na środkowej facjacie stoi wieżyczka z ciosu. Arkada dzieli kościół na dwie części, tak zwany chór mniejszy, z niższą facjatką na zewnątrz i wyższy. Według księdza Winczakiewicza pierwotny kościół 3 łokcie wyższy od obecnego, miał sufit. Mury obniżono w 1413 r. zakładając nowe sklepienie. Tegoż roku dobudowano do chóru mniejszego zakrystię, zaś od zachodu, do głównych drzwi – kruchtę.”
Piętnastowieczne prezbiterium zamknięte jest wielobocznie, a do zakrystii w roku 1864 dobudowano przedsionek. Do wschodniego przęsła nawy przylegają kaplice: od północy św. Anny z roku 1637, od południa Matki Boskiej Różańcowej z roku 1663. Kaplica św. Anny ma plan prostokąta i nakrywa ja kolebka z lunetami. Kaplica Matki Boskiej Różańcowej ma rzut ośmiokąta, zaś przykrywa ja ośmiodzielna kopuła z latarnią, ujętą wolutowymi spływami pokrytymi dekoracją roślinną. Jej poziom jest także wyższy o pięć stopni od nawy /jak w kaplicy św. Anny/ a pod spodem znajduje się też ośmioboczna kaplica Grobu Chrystusowego, zasklepiona kolebką z lunetami.
W roku 1897 nawę przedłużono w kierunku zachodnim o dwa przęsła z wieżą według projektu budowniczego Władysława Pietrzykowskiego. Wnętrza kościoła mocno przekształcone zostały w wieku XVII. Z najstarszych elementów wyposażenia wymienić należy feretron z gotycką rzeźbą Matki Boskiej /początek XVI wieku/ i późnogotycki posąg Chrystusa upadającego pod krzyżem.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
