„Czyżów leży przy szosie w uroczej miejscowości miedzy Ożarowem i Zawichostem; ongi należał do możnej rodziny Brandyszów, od których przeszedł do Zaklików Czyżowskich” – pisze ksiądz Wiśniewski. Informację o pierwszym właścicielu potwierdzają też inne źródła – w roku 1312 dziedzicem był tu Wacław Brandys de Cizow, którego włości obejmowały również położone w sąsiedztwie: Chrapanów, Dąbie, Potrzyn i Wólkę Chrapanowską. W roku 1391 Widzga de Czissow herbu Jastrzębiec panował nad Czyżowem, ale też Chrapanowem, Dąbiem, Pstrzynem i Popkowicami. W XV stuleciu siedzą w Czyżowie Ligęzowie Czyżowscy herbu Półkozic: 1412 Michał kasztelan sandomierski, 1427-58 Jan Czyżowski, kasztelan krakowski, który „zapisał swe dobra synowcom swym…z Broniszowa i Bogumiłowic”, 1498 Jan z Ostroroga.
Nie wiadomo dokładnie, komu przypisać zasługę budowy w Czyżowie pierwszego kościoła. Tradycja miejscowa twierdzi, że pierwotny, drewniany kościół ufundował Wacław Brandys, kawaler maltański, w roku 1312. Potem kościół ten przeniesiono do Janikowa. Długosz fundację czyżowskiego kościoła pod wezwaniem Wszystkich Świętych przypisuje Michałowi herbu Półkozic, kasztelanowi sandomierskiemu.
Obecny kościół jest efektem gruntownego przekształcenia gotyckiej świątyni w 2. ćwierci XVIII „kosztem i staraniem” Aleksandra Czyżowskiego, kasztelana połanieckiego. Konsekracja przebudowanego kościoła odbyła się dnia 24 października 1741, dokonał jej krakowski sufragan Michał Kunicki.
Kościół jest późnobarokowy z wykorzystaniem gotyckich pozostałości w murach. Jest budowlą orientowaną, wykonaną z kamienia pokrytego tynkiem. Nawa jest prostokątna, z kaplicami po bokach, otwartymi do niej arkadami. Od południa jest to kaplica św. Jana Nepomucena, od północy Matki Boskiej. Prezbiterium jest węższe od nawy, dwuprzęsłowe, otwarte do niej półkolistym otworem tęczowym, z przybudowaną od północy zakrystią, nad którą znajduje się dawna loża kolatorska. Od zachodu przylega do nawy piętrowa przybudówka z kruchtą, nad którą wykonano emporę mieszczącą chór muzyczny.
W schodni szczyt prezbiterium i obydwa szczyty nawy mają pilastrowe podziały, trójkątne, ogzymsowane frontony i wolutowe spływy. Umieszczona na dwuspadowym dachu barokowa, wysoka i smukła, ośmioboczna sygnaturka z 2. połowy XVIII stulecia, przypisywana jest Józefowi Karśnickiemu, miejscowemu proboszczowi, będącemu też wybitnym architektem – samoukiem.
Kaplica Matki Boskiej, ukończona przed rokiem 1741, ma plan ośmioboku, ściany rozczłonkowane pilastrami dźwigającymi belkowanie, a nakryta jest ośmiodzielną kopułą zwieńczoną latarnią. Kaplica św. Jana Nepomucena /zbudowana w tym samym czasie/ ma plan kwadratu, nakrywa ją sklepienie kolebkowo – krzyżowe, wieńczy zaś dwuspadowy dach z ogzymsowanym szczytem.
Ustawiona obok kościoła dzwonnica zbudowana została z nim jednocześnie. Jest czworoboczna w planie, o dwóch kondygnacjach rozdzielonych gzymsem, z pilastrami na narożach. Nakrywa ją hełm z wieloboczną latarnią.
Wnętrze nawy zasklepione jest kolebka z lunetami zaś prezbiterium nakrywa pozorne sklepienie kolebkowe. Główny ołtarz, dwa boczne /i obydwa ołtarze w kaplicach/ pochodzą z 2. ćwierci XVIII i prezentują styl regencji.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
