Wczesnośredniowieczna osada, nazwana później Opatowcem, miała wyjątkowo dogodne położenie. Zlokalizowana u przeprawy przez Wisłę, przy ujściu do niej Dunajca, na skrzyżowaniu dwóch ważnych traktów handlowych: ze Śląska przez Kraków na Sandomierz i dalej na Ruś i z Tarnowa na Skalbmierz i Miechów. Najstarsza informacja dotycząca osady pochodzi z roku 1125 i zawieraj spis posiadłości tynieckiego klasztoru z roku 1105: „Opatouech, quod rex Boleslaus cum foro et taberna…”- czytamy w niej. Ksiądz Wiśniewski podaje jednak, że nie król Bolesław Śmiały, tylko Judyta, żona Władysława Hermana, nadała to miejsce klasztorowi w Tyńcu w roku 1085. W każdym razie, w momencie donacji Opatowiec musiał być pod względem osadniczym ukształtowany, z targowiskiem i karczmami – jak uważa profesor Kiryk – był osadą posiadającą charakter wczesnomiejski.
Przywilej lokujący osadę na prawach miejskich „sub iure Teutonico” wystawił w roku 1271 książę Bolesław Wstydliwy, przychylając się do prośby tynieckiego opata, Modliborza. W roku 1283 inny opat tyniecki Tomasz zainstalował tu klasztor dominikański. Co do obiektów o przeznaczeniu rezydencjonalnym – w stuleciu XIV stał w Opatowcu zamek /czy raczej dwór/ na tyle obszerny, iż mogli się w nim zatrzymywać biskupi krakowscy podróżujący wraz ze swoimi kancelariami. Budowla ta w królewskich rachunkach z roku 1388 zapisana została jako „castrum in Opatowecz”. Kazimierz Wielki na jakiś czas odebrał opatom prawa własności do miasta, bowiem w roku 1355 kazał „mieszczanom wymierzyć role miejskie według miary średzkiej oraz opłacać 8 skojców rocznie z łanu” – czytamy w tekście Feliksa Kiryka. W tym czasie Opatowiec zamieszkiwało około 600 mieszkańców, zaś w z wysokości „szosu” płaconego przez miasto w 2. połowie wieku XVI wywnioskować można, że liczba mieszkańców wzrosła wtedy do około tysiąca. W roku 1772 dobra tynieckiego klasztoru położone za Wisłą, wśród nich Opatowiec, przeszły na własność rządu; później miasto dostało się w ręce rodziny Walewskich. Prawa miejskie utracił Opatowiec w roku 1869.
W roku 1325 plebanem w Opatowcu był Franciszek, a parafia płacąca 12 grzywien świętopietrza była ludna i bogata. Zdaniem Długosza pierwotną świątynię Opatowca ufundował w roku 1283 wspominany wyżej opat Tomasz. Przy parafii działała szkoła, którą w 1383 roku kierował Derslaus rector scolarum, pełniący też obowiązki miejskiego pisarza. Wśród absolwentów szkoły wymieniani byli: Herman z Opatowca, kanonik gnieźnieński /1331/, kapelan królewski Franciszek z Opatowca /1351/ oraz magister Simon de Opatovec, który w roku 1408 przebywał in Romana curia. Nienajlepsza lokalizacja kościoła /nad samym brzegiem Wisły/ sprawiła, że stale niszczyły go wylewy rzeki. W XIX stuleciu rozebrano więc rozpadający się kościół, którego patronami byli św. św. Szymon i Juda, a parafię przeniesiono do dawnego kościoła dominikanów.
W roku 1470 kościół dominikański /czyli obecna fara/ składał się z murowanego prezbiterium i drewnianej nawy. Gruntownie przekształcono go w 1. połowie wieku XVII, potem przerabiano w stuleciu XIX, a w wieku XX gruntownie remontowano po zniszczeniach z I wojny światowej. Od północy do nawy przylega kopułowa kaplica Matki Boskiej Różańcowej, ufundowana przez Wojciecha i Reginę Moszyńskich, konsekrowana w roku 1677.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
