Wieś Stanowiska leży przy drodze z Przedborza do Włoszczowy. Zdaniem księdza Wiśniewskiego nazwa wsi wywodzi się z języka łowieckiego, podobnie uważa Rawita Witanowski, pisząc, że Stanowiska nazwą swą przypominają o kniejach jakimi kraj ten był pokryty. Lasy wokół Przedborza były jednym z ulubionych terenów królewskich łowów, a szczególnie upodobał je sobie Kazimierz Wielki.
Pierwotny parafialny kościół w Stanowiskach, pod wezwaniem św. Jakuba, powstał w XIV lub w XV stuleciu. Choć pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z roku 1511, to za jego średniowiecznymi „korzeniami” przemawiać może także „starożytny” dzwon z roku 1493. Kościół zapewne był drewniany a ufundował go, jak sądzi Rawita, ktoś z rodu Stanowskich, do których jeszcze w początkach XVI stulecia należała część wsi.
W Liber Beneficiorum Łaskiego (1521 r.) wymieniony jest już murowany kościół, wzniesiony z kamienia, którego patronami byli właściciele Stanowisk i Sielnicy. Do parafii, prócz Stanowisk, należały: Bobrowniki, Wola Bobrownicka, Dobromierz, Łapczyna Wola i Mrowin. Wieś płaciła dziesięcinę w wysokości 3 grzywien, dziesięcinę konopną po 2 grosze od łanu i pół grosza z karczmy. Na uposażenie plebana składały się: łan ziemi, dwie łąki i karczma z rolą, położona naprzeciwko kościoła, w której obowiązki wchodziło także warzenie piwa dla proboszcza.
Murowany kościół w Stanowiskach nie imponował wielkością, Ksiądz Wiśniewski pisze, że: „był raczej kaplicą z wejściem od południa”. Być może niewielkie rozmiary świątyni sprawiły, że w czasach reformacji nie była ona dość atrakcyjna – protestanci urządzili w niej kaplicę, a obszerniejszy od niej zbór zbudowali w pobliskiej Łapczynej Woli. Epizod reformacyjny w Stanowiskach zakończył się wcześniej niż w Łapczynej Woli, bowiem już w roku 1651 wspominany był Andrzej Łącki, proboszcz w Stanowiskach i Łopusznie.
Katalog Zabytków wspomina o gruntownej przebudowie kościoła dokonanej w wieku XVII. Zbudowano wówczas kwadratową w planie kaplicę, przystawioną do nawy od strony południowej, z kryptą w podziemiu. Z tego okresu pochodzi chyba także sklepienie kolebkowo-krzyżowe nad prezbiterium, z płaskimi żebrami wykonanymi ze stiuku.
Poważne zmiany dokonane zostały też w roku 1800, dzięki staraniom i hojności Michała Czaplickiego, sędziego ziemi chęcińskiej. Nawa, pierwotnie dwuprzęsłowa, przedłużona została ku zachodowi o jednoprzęsłową część frontową, nad którą wybudowano kwadratową wieżę z dzwonami, wtopioną w dach nawy, nakrytą hełmem z latarnią (obecna latarnia a także wieżyczka na sygnaturkę wykonane zostały po roku 1952, zastępując wcześniejsze, skromniejsze i mniej smukłe). O gotyckich korzeniach kościoła świadczą szkarpy na narożnikach prezbiterium i na dawnych narożach nawy. Zachował się także portal z późnogotyckim, kamiennym nadprożem z początków XVI stulecia, ozdobionym krzyżującymi się laskowaniami, tarczą z literami IHS oraz trzema różami. Owe trzy róże Rawita odczytuje jako herb Doliwa, którym pieczętowali się Bobrowniccy. Zachodnia fasada jest trójdzielna, z wejściem i oknem ujętymi we wspólne obramienie i tablicą upamiętniającą przebudowę z roku 1800. Południowy szczyt kaplicy zwieńczony jest trójkątnym szczytem ze spływami, a we wnęce umieszczony jest posąg św. Floriana, o cechach stylowych – raczej ludowych niż barokowych.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
