Powstanie miechowskiego kościoła bożogrobców związane jest z osobą Jaksy Gryfity, postaci wielce tajemniczej. Podobno pochodził on z Kopanicy /która dzisiaj nazywa się Köpenick i jest dzielnicą Berlina/, a po przegranej wojnie z Niemcami osiedlił się w Ziemi Krakowskiej. Pewne jest natomiast to, że Jaksa Gryfita w roku 1162 przebywał w Ziemi Świętej a wracając z tej pielgrzymki sprowadził do Polski bożogrobców, osiedlając ich w swoich włościach, to jest w Miechowie.
Fundacja klasztoru bożogrobców, czyli bractwa stróżów Grobu Świętego, miała miejsce po roku 1169. Romański kościół, którego fragmenty zobaczyć można jeszcze dzisiaj, budowano w latach 1233-1293. Obecny kościół oparty jest na gotyckiej bryle z lat 1394-1410, mocno zniekształconej późniejszymi przebudowami /kościół płonął dwukrotnie: w 1506 i 1745 roku/. Jest to trzynawowa bazylika o trójprzęsłowym korpusie oraz trójprzęsłowym i trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Na przedłużeniu bocznych naw dobudowano dwie kaplice. Całość kompozycji kościoła /oprócz przylegającego doń klasztoru/ uzupełnia kwadratowa w planie wieża, przykryta niezwykle rzadko spotykanym kulistym hełmem, pochodzącym sprzed 1819 roku. W najwyższej kondygnacji wieży wtórnie użyto kamienie ciosowe z arkadkowym fryzem, materiał pochodzący z romańskiego kościoła.
Od zachodu do kościoła przylega budynek klasztoru oparty na rzucie prostokąta z wirydarzem w środku. Krużganki z krzyżowo-żebrowymi sklepieniami pochodzącymi z przebudowy w latach 1530-35, posiadają wiele dobrze zachowanych detali kamieniarskich, w tym portale i obramienia okienne z renesansową dekoracją groteskową.
Przy krużganku, w wirydarzu wzniesiono w 1535 roku kaplicę Grobu Pańskiego – kwadratową, nakrytą kopułą. Wewnątrz kaplicy mieści się niewielki budyneczek grobu, ozdobiony skromną, płycinową dekoracją. To chronologicznie pierwszy w Polsce obiekt będący naśladownictwem jerozolimskiego grobu. Owocem szczególnego kultu Męki Pańskiej, przywiezionego do Polski przez bożogrobców, jest charakterystyczny dla polskiego katolicyzmu, wciąż żywy, obyczaj strojenia Grobów Pańskich w Wielkim Tygodniu.
Wnętrze miechowskiego kościoła podczas przebudowy dokonanej w latach 1749 – 71 zostało całkowicie „zbarokizowane”. Dobudowano wtedy także barokową kruchtę od strony południowej. Nawy i prezbiterium podzielono pionowo pilastrami, a poziomo belkowaniem. Wykonano też nowe sklepienia /lata 1749 – 71/i rokokową dekorację stiukową. Dekorację uzupełniają posągi świętych i apostołów umieszczone przy filarach oraz herbowe kartusze nad arkadami rozdzielającymi nawy. Wyposażenie wnętrza pochodzi z lat 1765 – 81 i jest rokokowe. Najstarszym zachowanym elementem wnętrza jest gotyckie malowidło z trzeciej ćwierci XIV stuleci, znajdujące się we wnęce w zachodniej ścianie nawy. W ostatnich latach działalność polskich bożogrobców uległa ożywieniu. Nasiliły się także zagraniczne kontakty ich miechowskiej siedziby. W sierpniu roku 2000 na zaproszenie ks. Jerzego Gredki, miejscowego proboszcza, przybył do Miechowa patriarcha Jerozolimy arcybiskup Michel Asad Sabbah i odprawił mszę świętą w Bazylice Grobu Bożego.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
