We wsi Tokarnia, oddalonej od Kielc o dwadzieścia kilometrów, przy drodze prowadzącej do Krakowa, znajduje się Muzeum Wsi Kieleckiej. Muzeum a właściwie Park Etnograficzny lub skansen, powołane zostało do życia w sierpniu 1976 roku. Od tego czasu cały czas rozwija się powiększając swe „zbiory” – z zaplanowanych 80 obiektów do dnia dzisiejszego udostępniono zwiedzającym 30.
Skansen w podkieleckiej Tokarni ma charakter ponadregionalny obejmując budownictwo ludowe z kilku sąsiadujących ze sobą regionów, powiązanych historycznie i kulturowo, choć rozdzielanych często – także i dziś – nieco sztucznymi granicami administracyjnymi. Reprezentowane w skansenie obszary to cztery jednostki fizjograficzno – etnograficzne: świętokrzyska, wyżynna, lessowa i nadwiślańska ukazujące odpowiednio: Góry Świętokrzyskie, Wyżynę Krakowsko – Częstochowską, Wyżynę Sandomierską i Nieckę Nidziańską.
Twórcy programu ekspozycji jako cel postawili sobie nie tylko wszechstronne wyeksponowanie występujących w wymienionych wyżej obszarach typów zagród, ale także ukazanie obiektów wiejskiego /czy małomiasteczkowego/ rzemiosła i przemysłu, wraz z ich charakterystycznym otoczeniem. Zaprojektowano więc cztery sektory odpowiadające poszczególnym regionom i dwa dodatkowe: budownictwa małomiasteczkowego i dworsko – folwarczny.
W sektorze dworsko – folwarcznym dominuje dwór z Suchedniowa. Powstał on około 1812 roku, a jego pierwszym właścicielem był Ignacy Stądałło. Do roku 1968 dwór należał do rodziny Tumulców, potem przejął go Wojewódzki Konserwator Zabytków, a od roku 1985 zakończono prace przy przystosowaniu obiektu do jego nowej „roli” w skansenie. W przyszłości w sektorze tym znajdą się jeszcze: spichlerz ze Staszowa, stodoła dworska z Radkowic i zawierający osiem mieszkań dla służby folwarcznej /tak zwany ośmiorak/ budynek z Rudy Pilczyckiej”. Dziś oprócz dworu obejrzeć tu można osiemnastowieczny spichlerz ze Złotej Pińczowskiej /pierwotnie z Rogowa/ i wiatrak rolkowy z Grzmucina.
Wiatrak rolkowy /zwany także paltrakiem/ stanowi jedną z trzech odmian konstrukcyjnych wiatraków, różniących się między sobą systemem ustawiania ich do kierunku wiatru. Wiatrak „holenderski” miał stały, nieruchomy korpus, a obracana była „do wiatru” jedynie jego górna część /czapka/, czyli głowica ze śmigami. W wiatraku kozłowym /„koźlaku”/ obracany był cały budynek osadzony na centralnym słupie, wzmocnionym systemem specjalnych podpór. W „paltraku”, takim jak wiatrak z Grzmucina, obracano cały budynek posadowiony na krótkim, wykonanym z drewna palu oraz na wózkach jezdnych, poruszających się na żelaznej szynie, zamocowanej do murowanego fundamentu o kształcie koła.
Wiatrak z Grzmucina nie jest bardzo stary. Wykonany został w roku 1921 przez znanego budowniczego paltraków nazwiskiem Paluszkiewicz, na zamówienie młynarza Józefa Jaszewskiego. Wiatrak pracował do roku 1950 a obecnie jest jedynym zachowanym obiektem tego typu w całym rejonie działania Muzeum Wsi Kieleckiej.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
