Ksiądz Wiśniewski pisze, że: „Nazwa Zawichosta prawdopodobnie pochodzi od wyrazów słowiańskich ‘zowi gostia’ tj. wezwij, czyli zaproś gościa, albo od słów ‘Zawitaj gościu’.” Zawichojski gród i osada targowa położone były u przeprawy przez Wisłę wczesnośredniowiecznego szlaku z zachodniej Europy przez Kraków, Sandomierz – na Włodzimierz Wołyński i Ruś, z odgałęzieniem w kierunku Lublina. Była tu kasztelania /wiek XI do XIII/, a później starostwo niegrodowe. Profesor Kiryk uważa, że Zawichost mógł być nawet starszym centrum grodowo – administracyjnym niż Sandomierz. Zaś z całą pewnością był bardzo ważnym ośrodkiem kościelnym, jednym, z czterech archidiakonatów terytorialnych, obok Lublina, Radomia i Sandomierza. Położenie geograficzne miasta sprawiło, że było ono wielokrotnie niszczone przez najazdy litewskie i tatarskie. Lokowane w roku 1250, w wieku XV zahamowane w rozwoju, ostatecznie zniszczone przez Szwedów w roku 1657, już potem nigdy nie zdołało się podźwignąć.
O pierwszym kościele w Zawichoście /pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny/ dowiadujemy się z bulli papieskiej już w roku 1148. W roku 1191 odnotowano w dokumencie istnienie kaplicy św. Maurycego, a trzecia świątynia, pod wezwaniem św. Trójcy, choć wzmiankowana dopiero w 1325, jako siedziba archidiakona, wcale nie była od kaplicy późniejsza.
Romański kościół Mariacki ufundowany został przez Judytę, matkę Bolesława Krzywoustego, musiał więc powstać przed rokiem 1124, w którym Judyta zmarła przeżywszy lat 77. Długosz pisał, że kościół ten „zbudowany jest z kamienia białego, ciosowego, o wyglądzie starodawnym, w kształcie krzyża, przez dawnych książąt polskich”. Istniejący w czasach Długosza obiekt przetrwał jeszcze dwa stulecia. Zniszczyli go w 1657 roku Szwedzi; obecny kościół wzniesiony został przez Cypriana Józefa Langi, zawichojskiego archidiakona, w roku 1738, rozbudowany w 1757, restaurowany w wieku XIX i ponownie spalony w 1944.
Obecny kościół parafialny, pofranciszkański /dziś pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, pierwotnie podobno św. Elżbiety/ zbudowany został w latach 1245 – 57 jest budowlą wczesnogotycką. W roku 1353 Wielki Książę Litewski, Lubart Giedyminowicz, rabując Zawichost, puścił z dymem klasztor i kościół franciszkanów. „Wyczyn” Lubarta powtórzył Jagiełło, za to potem: „zostawszy chrześcijaninem i królem Polski, jak również i jego synowie Wł. Warneńczyk i Kazimierz otaczali pieczołowitością Zawichost i jego kościoły” – pisze ksiądz Jan. Kościół więc odbudowano, podnosząc przy tym szczyty i na nowo przesklepiając zachodnie przęsło prezbiterium. „W 1499 Tatarzy pod dowództwem Mahometa Gereja złupili miasto i klasztor, który już poprzednio zniszczony, a w części przez kasztelana Michała z Czyżewa rozebrany, opłakany przedstawiał widok…w r. 1600 ks. Wacław Łukasiewicz z funduszów pp Janowskiego i Maciejowskiego mniejszej kasztelanii zawichostskiej kasztelana kościół i klasztor wyrestaurował, dachówką pokrył i w organ nowy zaopatrzył” – czytamy w tekście księdza Wiśniewskiego.
Po zniszczeniach z roku 1657 kościół ponownie konsekrowano w roku 1663. W latach 1945 – 9 odbudowany został ze zniszczeń wojennych, wraz z rekonstrukcją pierwotnego wyglądu. Składa się z prostokątnej nawy i trójprzęsłowego prezbiterium, do którego przylega jedyne odbudowane skrzydło dawnego klasztoru.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
