Konieczność chronienia zabytków techniki nie jest tak powszechnie uświadamiana, jak w przypadku zabytków architektury, urbanistyki czy założeń parkowych. Zabytki techniki – co wynika głównie z postępu  technologicznego – starzeją się szybciej, a gdy utracą techniczny i ekonomiczny sens istnienia, wymagają natychmiastowej ochrony. Zabytki przemysłowe, z racji swych zazwyczaj znaczących rozmiarów, wymagają równie znaczących funduszy na utrzymanie i ochronę. Często nie wystarczają jednak dobre chęci i pieniądze. Czasem potrzebne jest trochę szczęścia, albo przynajmniej brak szczególnego splotu niesprzyjających okoliczności. Jeśli porównywać dwa niezbyt od siebie odległe obiekty przemysłowe – starachowicki wielki Piec i fabrykę tektury w Dołach Biskupich, widać wyraźnie jakie szczęście miały obiekty ze Starachowic. W Dołach
Biskupich fabryka po zamknięciu produkcji poczęła „umierać stojąc„. Mimo wpisu do rejestru zabytków i ustaw o ich ochronie, zaprzestanie produkcji rozpoczęło proces samodegradacji obiektów, a ich „gwoździem do trumny” stała się powódź z roku 2001. Wielki Piec w Starachowicach przestał pracować w dniu 19 marca 1968 roku. Nadal jednak stoi – i wydaje się, że dzięki właściwemu stosunkowi władz, u których oprócz zrozumienia dla rangi problemu, znalazły się też odpowiednie fundusze – stał będzie jeszcze długo, dając świadectwo przemysłowej przeszłości miasta i regionu, przeszłości w której nie było żadnych technicznych czy cywilizacyjnych zapóźnień.
Hutnictwo na tych terenach trwa niemal dwa tysiąclecia – na początku tego okresu żelazo wytapiano systemem dymarskim. Kuźnice pojawiły się tutaj w XV stuleciu. Ważnym etapem dla rozwoju hutnictwa w tym regionie stała się budowa pierwszego wielkiego pieca, co stało się u schyłku XVIII stulecia, z inicjatywy ówczesnego wąchockiego opata. Dynamiczny rozwój przypadł na czasy realizacji staszicowskiego planu industrializacji doliny rzeki Kamiennej, czyli po roku 1815. Plan Staszica uległ modyfikacjom, które dokonali: Fryderyk Lempe i Filip Girard w latach 1833-35.
Powstał wówczas w Starchowicach nowy zakład złożony z trzech wielkich pieców i hali lejniczej. Budowniczym zakładu był Franciszek Schramm. Paliwem do wielkich pieców był jeszcze węgiel drzewny. Pierwszy wielki piec na paliwo koksowe zbudowano w Starachowicach w roku 1899. Obok powstały odlewnia, walcownia i warsztaty mechaniczne. Chociaż powódź z roku 1903 przysporzyła zakładowi wielu zniszczeń, odbudowano go, a w latach 1926-31 rozbudowano, powiększając między innymi objętość pieca i unowocześniając go pod względem technologicznym. Ostatnia modernizacja pieca nastąpiła w latach 1954-65.
Wielki piec wpisany został do rejestru zbytków i choć inicjatywa profesora Pazdura, dotycząca powołania „Ekomuzeum Doliny Kamiennej” realizacji się nie doczekała, piec został w latach 80. wyremontowany i zabezpieczony antykorozyjnie. Obecnie zespół wielkiego pieca można zwiedzać; obszar zakładu ma 8 hektarów, na których znajdują się zarówno obiekty architektury (np. hala lejnicza, niedawno odrestaurowana) jak również urządzenia hydrologiczne i technologiczne. Zwiedzając zabytkowy zespół można prześledzić przemiany, jakie nastąpiły w polskim hutnictwie w okresie minionych dwóch stuleci. Przemiany dobitnie świadczące, że pod względem kultury technicznej Starachowice do Europy wchodzić nie muszą, gdyż były w niej zawsze.

Oznaczone: Autor: Roman Mirowski

Pozytywnie zakręcony pasjonat kielecczyzny, absolwent Politechniki Świętokrzyskiej. Fotografuje co nieco i jako tako. Opisuje jak umie i stara się uratować od zapomnienia wszystko co się da :)

Bez komentarza

Skomentuj

Blue Captcha Image

*

MICHALCZYK WŁADYSŁAW EUGENIUSZ (1916-1994)

Władysław Eugeniusz Michalczyk urodził się 10 maja 1916 r. w Daleszycach (powiat kielecki), a jego rodzicami byli Jan (ur. 3 […]

MALICKI JÓZEF (1893-1953)

Józef Malicki urodził się 15 stycznia 1893 r. w Krasocinie, był synem Kazimierza i Katarzyny z Łapotów, którzy wzięli ślub […]

BORKOWSKI JAN WIKTOR (1885-1956)

Jan Wiktor Borkowski (wł. Jan Wiktor Dunin-Borkowski h. Łabędź) urodził się 7 czerwca 1885 r. w Dąbrowie Górniczej, był synem […]

MALSKA FLORENTYNA Z ZIELIŃSKICH i MALSKI KAROL

Prezentowany tekst jest rozszerzoną wersją opublikowanego na łamach czasopisma „Świętokrzyskie” Niewiele osób zapisało się w dziejach Kielc w tak chwalebny […]

JANOTA BZOWSKI JERZY (1906-1941)

Autor: Grzegorz Dąbrowski, Adam Malicki   Ziemia Włoszczowska ma wielu bohaterów o których pamięć warto podtrzymywać i upowszechniać wśród kolejnych […]

TEREK STANISŁAW – kowal z Kossowa

Stanisław Terek urodził się 20 kwietnia 1914 r. w Kossowie, a jego rodzicami byli Antoni (ur. 1876, zm. 1947) i […]