W dniu 30 października 2018 roku we Włoszczowie, w ramach uroczystych obchodów 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości pod tytułem „A to Polska właśnie”, odbyła się uroczysta promocja książki zawierającej wspomnienia z powstania styczniowego Marcina Edmunda Wierusz-Kowalskiego, właściciela Ojsławic (obecnie gmina Radków, powiat włoszczowski). Autor wspomnień walczył w oddziale Bończy Tomaszewskiego, Zygmunta Chmieleńskiego i Napoleona Krzywdy-Rzewuskiego. Pojmany przez żołnierzy carskich w Rudzie Zajączkowskiej trafił na zesłanie do guberni symbirskiej w głębi Rosji. Po pięciu latach wrócił z zesłania, ożenił się z Leokadią z Kozłowskich i gospodarował rodzinnym majątkiem w Ojsławicach.Wspomnienia spisał w Ojsławicach w 1903 r., zmarł w Krakowie w 1913 r. i został pochowany na cmentarzu w Dzierzgowie. Warta podkreślenia jest data urodzenia Edmunda czyli 11 listopada, jakże dziś symboliczna dla każdego Polaka.
Rękopis wspomnień został udostępniony przez Bibliotekę Jagiellońską w formie skanów na stronach Jagiellońskiej Biblioteki Cyfrowej. Pozycja może stanowić uzupełnienie już publikowanych wspomnień powstańczych, a wzbogacona zdjęciami i dokumentami udostępnionymi m.in. przez spadkobierców Edmunda stanowi wartościowy opis naszej historii narodowej. Całość opracowana przez Adama Malickiego. Gorące podziękowania dla Katarzyny Standerskiej z Fundacji CEdR za korektę tekstu i zorganizowanie tak podniosłej uroczystości (wspólnie z wieloma organizacjami pozarządowymi), Michałowi Staniaszkowi z drukarni Kontur za skład i druk, oraz spadkobiercom Edmunda za liczne przybycie na uroczystość, a mianowicie: Filipowi Ruszczyńskiemu, Annie Grużewskiej z synem Franciszkiem, Joannie Jackowskiej, Agnieszce Wierzejskiej z mężem Tomaszem i Rafałowi Wierusz-Kowalskiemu.
Ukazały się dwie wersje publikacji: pierwsza – okolicznościowa, współfinansowana przez Starostę Włoszczowskiego i Samorząd Województwa Świętokrzyskiego, druga – rozszerzona, zawierająca dodatkowo wybór źródeł do dziejów powstania styczniowego na terenie powiatu włoszczowskiego w zasobach Archiwum Państwowego w Kielcach, przy opracowywaniu których współpracowali Grzegorz Dąbrowski i Paweł Łukasik.
SPIS TREŚCI
Adam Malicki Wprowadzenie………………………………………………………………….7
Adam Malicki Edmund Kowalski h. Wieruszowa. Powstaniec z Ojsławic……15
CZĘŚĆ I…………………………………………………………………………………………………33
- Karolina Wierusz-Kowalska Notatka………………………………………………..35
- Edmund Kowalski Wspomnienia moje z roku 1863 (czystopis) …………..37
- Edmund Kowalski Wspomnienia moje z roku 1863 (brudnopis)………….93
- Listy Feliksa Kowalskiego do Edmunda Kowalskiego…………………………100
- [Brak początku listu] ……………………………………………………………………..101
- W Sibirze Kuźnieck 28 (lutego)/12 Marca 865 r…………………………………103
- W Syberyi Kuźnieck d. 1/13 sierpnia 865 r…………………………………………105
- Indeks nazwisk……………………………………………………………………………….109
- Indeks miejscowości………………………………………………………………………..110
CZĘŚĆ II………………………………………………………………………………………………..113
Biogramy………………………………………………………………………………………………..115
- Michał de Schmiden Wierusz-Kowalski (stryj Edmunda)……………………115
- Adam de Schmiden Wierusz-Kowalski (stryj Edmunda)……………………..116
- Feliks Kowalski (brat stryjeczny Edmunda)……………………………………….118
- Zofia Zarańska z Wierusz-Kowalskich (córka Edmunda)…………………….120
- Maria Antonina z Wierusz-Kowalskich Ruszczyńska (córka Edmunda)…125
- Ignacy Ludomir Wierusz-Kowalski (syn Edmunda)…………………………….128
- Mikołaj Eduardowicz de Szmiden-Kowalski (bratanek Edmunda)………..131
- Marian Mikołaj Wierusz-Kowalski (bratanek Edmunda)……………………..133
- Michał Aleksander Wierusz-Kowalski (bratanek Edmunda)………………..136
- Drzewo genealogiczne Edmunda Wierusz-Kowalskiego……………………..137
Wybór bitew i potyczek powstania styczniowego wg. Zielińskiego…………..139
CZĘŚĆ III….Wybór źródeł do dziejów powstania styczniowego
na terenie powiatu włoszczowskiego w zasobach
Archiwum Państwowego w Kielcach…….157
współpraca Grzegorz Dąbrowski i Paweł Łukasik
- Rozporządzenia i raporty władz carskich…………………………………………..159
- Rozporządzenia władz powstańczych…………………………………………………206
- Raporty i dokumenty dotyczące poszczególnych miejscowości……………..211
- BEBELNO………………………………………………………………………………………….211
- BICHNIÓW……………………………………………………………………………………….212
- BIEGANÓW……………………………………………………………………………………….212
- CHLEWICE………………………………………………………………………………………..212
- CHRZĄSTÓW*……………………………………………………………………………………213
- CIEŚLE………………………………………………………………………………………………214
- CZARYŻ…………………………………………………………………………………………….217
- DZIERZGÓW……………………………………………………………………………………..219
- JĘDRZEJÓW*……………………………………………………………………………………220
- KLUCZEWSKO…………………………………………………………………………………..221
- KONIECZNO……………………………………………………………………………………..223
- KOSSÓW……………………………………………………………………………………………223
- KOZŁÓW*………………………………………………………………………………………….224
- KRASOCIN………………………………………………………………………………………..225
- KRASÓW…………………………………………………………………………………………..229
- KRASSÓWEK ……………………………………………………………………………………230
- KURZELÓW………………………………………………………………………………………230
- ŁACHÓW…………………………………………………………………………………………..237
- ŁOPUSZNO*……………………………………………………………………………………..238
- MAŁOGOSZCZ*…………………………………………………………………………………241
- MĘKARZÓW……………………………………………………………………………………..244
- MOSKORZEW…………………………………………………………………………………..244
- NIEZNANOWICE………………………………………………………………………………246
- OKSA*……………………………………………………………………………………………….248
- OLESZNO…………………………………………………………………………………………..252
- PSARY………………………………………………………………………………………………..256
- RADKÓW……………………………………………………………………………………………257
- RUDNIKI*………………………………………………………………………………………….258
- ROGIENICE………………………………………………………………………………………..259
- ROPOCICE………………………………………………………………………………………….262
- SECEMIN……………………………………………………………………………………………262
- WŁOSZCZOWA…………………………………………………………………………………268
- WODZISŁAW*…………………………………………………………………………………..283
- WYGNANÓW*…………………………………………………………………………………..284
- ŻELISŁAWICE……………………………………………………………………………………285
- Bibliografia i wykaz skrótów………………………………………………………………..288
