Wieś Szczaworyż leży przy trasie z Buska do Stopnicy. Początkowo nazywała się Szczeworzysz, a obecna nazwa ustaliła się dopiero na początku wieku XVI. Po raz pierwszy wieś wymieniono w dokumencie z roku 1190, jako uposażenie klasztoru norbertanek w Busku. W roku 1326 była tu już parafia, w której plebanem był duchowny imieniem Wicko. W połowie XV stulecia Długosz pisał, że stał tutaj drewniany kościół (chyba przez pomyłkę, skoro w murach obecnego kościoła zachowane są gotyckie relikty) pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła i św. Leonarda, a ówczesny dziedzic zwał się Mikołaj.
Obecny, murowany kościół zbudowany został około roku 1630, najprawdopodobniej na miejscu wcześniejszej, piętnastowiecznej świątyni, której pozostałości odnaleźć można w prezbiterium. Nie wiadomo kto był fundatorem późnorenesansowej przebudowy (czy może raczej rozbudowy ?) kościoła w Szczaworyżu, nie wiadomo też kto wykonał projekt i prowadził budowę. Mimo braku wiedzy na ten temat, powinniśmy o ludziach tych myśleć z dużym szacunkiem i uznaniem, bowiem efekt ich prac świadczy, że musieli być obdarzeni zarówno talentem jak i sporą dozą profesjonalizmu.
Kościół posiada plan równoramiennego (greckiego) krzyża, co w przypadku cerkwi jest absolutnie normalne, ale w świątyniach katolickich występuje raczej rzadko. Prezbiterium, które pierwotnie przykrywało sklepienie krzyżowo – żebrowe, po siedemnastowiecznej przebudowie stanowi rodzaj kopułowej kaplicy. Takie rozwiązanie, bardzo częste w świątyniach prawosławnych, w Polsce w kościele katolickim zastosowano tu po raz pierwszy. Oprócz interesującego zestawienia brył, rozwiązanie takie przynosi bardzo ciekawy efekt we wnętrzu, w postaci górnego oświetlenia ołtarza głównego. Nawa nakryta jest kamiennym sklepieniem beczkowym.
Od południa do nawy dobudowana jest kaplica Jezusa Ukrzyżowanego. Jest wysoka, nakryta sklepieniem, a spory dopływ światła zapewniają cztery otwory okienne. Od północy dostawiona jest kaplica Matki Boskiej Bolesnej, będąca początkowo kruchtą. Kaplice otwierają się do wnętrza parzystymi arkadami. W łuku tęczowym, po lewej stronie, znajduje się łaciński napis mówiący o konsekracji wcześniejszego kościoła w roku 1618. Od zachodu bryłę świątyni zamyka wysoka wieża – dzwonnica, z dobudowaną później na osi kruchtą. Wieża kilka lat temu przeszła gruntowny remont, bowiem jej poprzedni stan w każdej chwili groził zawaleniem.
Kompozycję przestrzenną uzupełnia położona na zachód kościoła dawna plebania wybudowana w roku 1660, a na skutek nadbudowy piętra w roku 1904 (taki napis widnieje od strony południowej, pod okapem), sprawiająca wrażenie baszty. Obecnie przyziemie „baszty” wykorzystywane jest jako kostnica, a na piętrze znajduje się kaplica NPM Niepokalanego Poczęcia.
Kościół posiada siedem ołtarzy. W rokokowym ołtarzu głównym umieszczony jest szesnastowieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zwanej Matką Bożą Szczaworyską, dzięki któremu świątynia ta stanowi jedno z diecezjalnych Sanktuariów Maryjnych. Odpust przypada tu w święto NMP Matki Kościoła, czyli w II dzień świąt Zesłania Ducha Świętego. Według jednej z legend łaskami słynący obraz przywieźli z Italii mnisi z zakonu kamedułów i ukryli przed Szwedami w kościele w Szczaworyżu. A właśnie na pobliskim wzgórzu, zwanym Górą Kapturową, hetman Czarniecki pobił szwedzkie wojska.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
