„Nazwa Świętomarzy, wioski leżącej w pobliżu Tarczka i Bodzentyna, pochodzi od nazwy bogini Marzany, czczonej u starożytnych Słowian, którzy po przyjęciu wiary świętej, mianem tym z dodaniem ‘Święta’ nazywali początkowo Matkę Boską” – pisał ksiądz Jan Wiśniewski. Wieś i jej nazwa są bardzo wiekowe, bowiem już w roku 1173 Gedko Gryfita, krakowski biskup, zakładając kolegiatę kielecką, dochody z tej wsi /Swyanthamarza /przeznaczył na uposażenie kolegiackiego prepozyta.
Wieś należała częściowo do probostwa kieleckiego, częściowo do krakowskiego biskupa. Już w roku 1326 w katalogu kościołów diecezji krakowskiej pojawia się zapis o Świętomarzy: „Ecclesia de Santa Maria seu antiquo Tarczek”, który dotyczy pierwotnego, drewnianego kościółka. Murowany zaczęto budować z fundacji Bogufała Rogali, kieleckiego prałata /zmarłego w roku 1367/. Śmierć fundatora bardzo wydłużyła czas budowy – zakończono ją dopiero w roku 1434.
Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny jest budowlą gotycką: „…długości ma łokci 33, cali 12, szerokość 12 łokci i 3 cale; wzmacniają go skarpy, jest jednak niesklepiony; pod posadzką są groby, w których spoczywa fundator...”. Kościółek jest orientowany. Do budowy użyto tutaj kamień łamany, potem pokryto go tynkiem. Wschodnia część kościoła zamknięta jest wielobocznie. Od północy dostawiono zakrystię. Podczas restauracji kościoła, dokonanej w latach 1867 – 1869 /kiedy proboszczem był ksiądz Bogdański/ na koszt „skarbu i parafijan” ściany kościoła nadmurowano o „2 łokcie wyżej”, dobudowano dwie kruchty – od południa i od zachodu oraz kaplicę od strony północnej. Kaplica zajęła miejsce większej części dawnego skarbca; z jego „reszty” powiększono zakrystię, z której jest wyjście na ambonę i przykościelny cmentarz. „Chór dano nowy, organ został wyrestaurowany, 3 ołtarze odnowiono” -pisze o ‘restauracyi kościoła’ ksiądz Wiśniewski. Wykonano też nowy strop: „na podsiębitce z tarcic urządzono trzcinowy sufit”, a na dachu na miejsce gontów położono blachę. W roku 1872 nowo wybudowaną kaplicę poświęcił z upoważnienia biskupa ksiądz Grynfeld z Szewnej.
Otwory okienne kościółka są ostrołukowe, ale nie zachowują już pierwotnego kształtu. Dwuspadowy dach jest też zmieniony – został dość wyraźnie obniżony. Zachowały się natomiast trzy gotyckie portale. Pierwszy z nich prowadzi z kruchty do nawy; pochodzi on z końca XIV stulecia, jest ostrołukowy o profilowanych ościeżach. Osadzone w nim żelazne drzwi wykonane są „w prostą kratownicę z rozetami”. Drugi ostrołukowy portal wiedzie z prezbiterium do zakrystii; umieszczone w nim drzwi są drewniane, wzmocnione antabami i wyposażone w siedemnastowieczny zamek. Trzeci portal jest w zachodniej kruchcie i najprawdopodobniej przeniesiony został tu z zachodniej ściany kościoła – na jego drzwiach znajdują się autentyczne gotyckie okucia.
Ołtarz główny jest późnobarokowy a powstał w 1. połowie XVIII stulecia. Zdobią go posągi przedstawiające św. św. Józefa i Rocha, aniołowie a także scena Przemienienia Pańskiego oraz obraz Matki Boskiej. Ołtarz boczny jest nowy, ale mieści się w nim krucyfiks z początków XVIII stulecia. Ambona jest także osiemnastowieczna. Z wyposażenia zachowały się bardzo stare: romańska chrzcielnica i gotycka monstrancja wieżyczkowa z figurkami Chrystusa Boleściwego oraz św. św. Piotra i Pawła, wykonana u schyłku XV wieku.
Na przykościelnym cmentarzu są trzy nagrobki /najstarszy z roku 1822/ a jego narożnik zajmuje drewniana dzwonnica.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
