Osada o nazwie Ruda Starzechowska, wzmiankowana w roku 1547, to najprawdopodobniej najstarszy fragment Starachowic, które prawa miejskie uzyskały w roku 1815, z inicjatywy rządu Królestwa Kongresowego. W roku 1939 połączono Starachowice z sąsiadującym z nimi Wierzbnikiem, tworząc ośrodek o złożonej nazwie Starachowice-Wierzbnik. Od roku 1949 Wierzbnik zniknął z nawy miasta – pozostały tylko Starachowice – w latach 1952-75 siedziba powiatu miejskiego i jednocześnie iłżeckiego, w roku 1973 nazywanego już starachowickim. Od roku 1999 ponownie stolica powiatu.
Wierzbnik, obecnie dzielnica Starachowic, jako osada młynarska wzmiankowany był w roku 1550, a więc prawie równocześnie z Rudą Starzechowską. W uzyskaniu praw miejskich Wierzbnik wyprzedził Starachowice o ponad dwa stulecia – otrzymał je w roku 1624 dzięki staraniom świętokrzyskiego opata, Bogusława Radoszewskiego. W wieku XIX „zdominowany” przez dynamicznie rozwijające się Starachowice – prawa miejskie utracił (1869). Jako dzielnica dużego miasta zachował Wierzbnik swój małomiasteczkowy charakter, z wydłużonym ryneczkiem nawiązującym do pierwotnego układu dróg wzdłuż traktu z Opatowa do Skarżyska, z wychodzącymi z niego uliczkami o charakterystycznej niewysokiej zabudowie, z kościółkiem usytuowanym przy północno-wschodnim narożniku, górującym nad pozostałymi budynkami.
Starachowice są miastem o niezwykle malowniczym położeniu, ale zabudowa jest tu w przeważającej części zupełnie nowa. Wierzbnik, mimo że leży na terenie niemal płaskim, ma swój jedyny i niepowtarzalny klimat. Klimat ten w bardzo znaczącym stopniu nadaje mu kościół św. Trójcy.
Pierwotny kościół był drewniany – powstał równocześnie z lokowaniem miasta i jak ono, swe powstanie zawdzięczał opatowi ze Świętego Krzyża. Składał się z nawy, prezbiterium przy którym stała zakrystia i z kruchty od zachodu poprzedzającej nawę. Wybudowano go chyba niezbyt starannie, bowiem w latach 80. XVII stulecia był już bardzo zniszczony. Podjęto więc decyzje o budowie nowego, murowanego kościoła. Fundatorem świątyni, którą usytuowano prawdopodobnie na tym samym miejscu, został także świętokrzyski opat – w roku 1681 był to Michał Hieronim Jaxa Komornicki. Powstał obiekt jednonawowy, wymurowany z „kamienia miejscowego, zwyczajnego piaskowca”, z węższym i niższym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Prezbiterium nakryte było sklepieniem kolebkowym z lunetami. „Przy głównych drzwiach jest kruchta z kamienia z dwiema arkadami: od południa i od północy. Druga kruchta ustawiona jest od południa – pisał ksiądz Wiśniewski. Dach kościoła pobity był gontem, zaś dach stojącej obok modrzewiową dzwonnicy pokrywała „blacha cynkowa”. Kościół miał 33 łokcie długości, 12 szerokości i 15 wysokości. Tak było do lat 30. XX stulecia, kiedy przystąpiono do jego przebudowy w oparciu o projekt Stefana Szyllera.
Kościół został znacząco powiększony. Dodane zostały nawy boczne, zakrystia, kaplice i element najbardziej widoczny – dominanta tej części Starachowic – wysoka wieża. Jest kwadratowa w podstawie, o ściętych narożach w partiach górnych i stromym ostrosłupowym dachu. Nad pseudoromańskimi biforiami, zamiast tarcz herbowych, Szyller zaprojektował tarcze zegarowe, widoczne z daleka, ukazujące miastu dynamicznie rozwijającemu się w latach międzywojennych, upływ czasu i jego znaczenie. Dziś, patrząc na wieżę, ma się wrażenie, jakby zegary nieco zwolniły. Może niebawem przyspieszą ?
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
