Wieś Momina leży w gminie Waśniów, kilka kilometrów na południe od szosy prowadzącej z Kielc do Ostrowca W roku 1136 wymieniona /pod nazwą Manina/ jako własność arcybiskupa gnieźnieńskiego. W roku 1262, drogą zamiany, przechodzi we władanie biskupów lubuskich, którzy tu właśnie zorganizowali „stolicę” klucza swych okolicznych dóbr. Prawdopodobnie też wybudowali tu pierwszy kościół, istniejący na pewno już w roku 1326, o którym ksiądz Wiśniewski napisał: „Mamina lub Momina posiadała bardzo starożytny, z kamienia wzniesiony kościół, który w XV wieku rozszerzył i dachówką pokrył ks. Jan Wronkowski z Bodzentyna, kantor opatowski”.
Kościół, którego patronem jest św. Wojciech, dość często ulegał przeróbkom i rozbudowom. Do najstarszych jego partii z pewnością należy skierowane na wschód gotyckie prezbiterium, jednoprzęsłowe, zamknięte wielobocznie. Nawa jest trójprzęsłowa, o równej z prezbiterium szerokości. Od zachodu przylega do niej czworoboczna, trzykondygnacyjna wieża zbudowana w XVI stuleciu oraz siedemnastowieczna kruchta dobudowana od południa. Przy prezbiterium, od północy, dostawiona jest dwukondygnacyjna przybudówka, w przyziemiu zawierająca zakrystię i skarbczyk, zaś na piętrze składzik. Powstała ona w 2. połowie wieku XVI lub na początku XVII stulecia. Ośmioboczna kaplica Matki Boskiej, dobudowana od północy do nawy, jest barokowa i datuje się ją na koniec wieku XVII.
Nawę i prezbiterium nakrywają płaskie stropy, z tym, że w nawie strop ma profilowaną fasetę i pokrywa go iluzjonistyczna polichromia, klasycystyczna co do cech stylowych. W skarbczyku i zakrystii są sklepienia kolebkowe z lunetami, a w kruchcie kolebkowo – krzyżowe. Kaplicę nakrywa ośmioboczna kopuła, której pola ozdabiają dekoracje stiukowe. Nad kopułą znajduje się latarnia. Prezbiterium opięte jest gotyckimi szkarpami, zaś ściany kaplicy Mariackiej rozczłonkowano pilastrami – zarówno od zewnątrz jak i od wewnątrz. W świątyni zachowało się trochę gotyckich i renesansowych detali: w wieży jest gotycki portal, zaś w ścianach przybudówki renesansowe putto i fragment obramienia z kartuszem i herbem Habdank. W zakrystii jest dwoje drzwi okutych w skośną kratę – do skarbca i do prezbiterium, na których widnieje data 1636 i kartusz z literami Stanisław Ruszkowskiego, opatowskiego kantora, a zarazem miejscowego proboszcza.
„Ołtarzów w kościele jest sześć – czytamy w opisie księdza Wiśniewskiego – w wielkim znajduje się starożytny obraz św. Wojciecha, patrona tutejszej parafii; tworzy on zasłonę obrazu Serca Jezusowego, dobrego pędzla”. Istotnie, w stosunku do rokokowego ołtarza z 2. połowy XVIII stulecia obraz św. Wojciecha jest niemal starożytny, powstał bowiem na przełomie XV i XVI stulecia. W kościelnej wieży zawieszone są trzy dzwony – jeden z 1. połowy XVI stulecia, dwa z przełomu wieków XVI i XVII. Ambona i chór muzyczny podobnie jak wszystkie ołtarze, są rokokowe. Z epitafiów wyróżnić trzeba poświęcone zmarłemu w1858 roku profesorowi Uniwersytetu Wileńskiego, wybitnemu filozofowi, Józefowi Gołuchowskiemu, właścicielowi sąsiedniej wsi Garbacz.
Przykościelny cmentarz otacza mur z dwoma bramkami. Od południa bramka jest rokokowa. Zdobi ja napis: „Haec porta Domini, beati qui intrant per eam” oraz data 1805. Na filarach bramki ustawione są posągi św. Jana Nepomucena i św. Wojciecha.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
