Parafialny kościół św. Stefana w Mnichowie, wsi położonej 25 kilometrów od Kielc, przy trasie E 77 prowadzącej do Krakowa, należy do ciekawszych przykładów realizacji barokowego programu architektonicznego realizowanego w drewnie. Powstał on w latach 1765-70, ale już wiele wcześniej barokowe formy powielane były powszechnie także na prowincji. Do połowy wieku XVII kościoły drewniane budowano według jednego, średniowiecznego schematu o kilku wariantach. Ale kiedy zamiast rzemieślników cechowych, projektowaniem ich zajęli się architekci, kościoły drewniane także ulegają „barokizacji” i dostosowaniu do nowych wzorów przestrzennych, analogicznie do współczesnych im obiektów murowanych.
Budowane wówczas z drewna kościoły najczęściej były jednonawowe, z nawą i prezbiterium przekrytymi pozornym sklepieniem kolebkowym, wykonanym z desek . Ściany ujmowano w płaskie deskowe pilastry i gzymsy, podobnie oprofilowywano otwory. Proporcje bryły traciły gotycką strzelistość, a bardziej spłaszczone dachy nadawały budynkom przysadzisty charakter. Dopiero w połowie wieku XVIII pojawiły się po raz pierwszy drewniane kościoły oparte na planie krzyża greckiego – lub łacińskiego, jak w przypadku fary w Mnichowie. Mnichowski kościół jest orientowany i posadowiony na murowanej krypcie. Wykonany jest z modrzewia w konstrukcji zrębowej, na dębowych przyciesiach. Kościół jest jednonawowy; nad skrzyżowaniem nawy z transeptem wykonany jest ośmioboczny tambur na którym spoczywa ośmiodzielna kopuła zwieńczona latarnią. Zachodnią elewację flankują dwie prostopadłościenne wieże o tej samej co nawa wysokości, nakryte namiotowymi daszkami zwieńczone, podobnie jak kopuła, latarenkami o cebulastych hełmach. Dachy kościoła mają konstrukcję wieszarową. Pokryte są ocynkowaną blachą, której kolor dobrze kontrastuje z ciemną barwą drewna którym oszalowano elewacje.
We wnętrzu ścięte narożami skrzyżowania zaakcentowane są przez pilastry o pięknie rzeźbionych kapitelach. Rokokowe wnętrze znakomicie zharmonizowane z architekturą – wykonane jest w surowym drewnie lipowym i modrzewiowym; w ramionach transeptu znajdują się ołtarze, a przy jego czterech ściętych narożach, pod kopułą, chrzcielnica, ambona i dwa konfesjonały o wysokich, bogato dekorowanych zapleckach.
Na osi zachodniej fasady kościoła wzniesiono w roku 1768 drewnianą dzwonnicę. Ma ona konstrukcję słupową, od zewnątrz szalowana jest deskami. Górna kondygnacja jest znacznie mniejsza od dolnej. Przykrywa ja dach ośmiopołaciowy, na którym znajduje się cebulasty hełm. Na murowanym ogrodzeniu kościoła, na wprost narożników głównego korpusu świątyni, znajdują się cztery kapliczki. Mają one kształt płaskiego prostopadłościanu o trójkątnym zwieńczeniu i wysunięte są przed lico ogrodzenia. Dokładna data budowy mnichowskiego kościoła nie jest znana. W Aktach Grodzkich Chęcińskich zachował się akt erekcyjny z roku 1770 i zapis, że kościół zbudował ówczesny właściciel Mnichowa, Stefan Wąsowicz. Z tezą tą godzi się profesor Szyszko Bohusz, wskazując na wpływy architektury Tylmana z Gameren, zaś ksiądz Wiśniewski za rok powstania kościoła uznaje datę 1754, która podobno widział wyrytą na głównych odrzwiach świątyni.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
