Związki Książa Wielkiego z Ziemią Świętokrzyską nie są nazbyt mocne. Dawniej nie leżał on w obrębie województwa sandomierskiego, tylko w województwie krakowskim. Podobnie było do roku 1976 – Książ należał do Krakowa, a Wodzisław do Kielc. Granica znajdowała się w połowie drogi między tymi miejscowościami. Po roku 1976 Książ Wielki, a nawet jeszcze bardziej od Kielc oddalony Miechów, dołączono do kieleckiego, bowiem województwo krakowskie miało być tak zwanym województwem miejskim. W ramach ostatniej reformy zarówno Książ jak i Miechów wróciły do krakowskiej, czy tez według aktualnej nazwy – małopolskiej „macierzy”.
Pałac usytuowany został na wzgórzu położonym na wschód od miasta Książa, wprawdzie szczycącego się posiadaniem praw miejskich od XIV wieku lecz dziś, można by sądzić, nieco na wyrost nazywanego Wielkim. Wybudowali go w latach 1585-95 krakowski biskup Piotr Myszkowski oraz jego bratanek, także Piotr, starosta chęciński. Od roku 1729 pałac należał do rodziny Wielopolskich. Był też ulubioną siedzibą Aleksandra Wielopolskiego, postaci tak dwuznacznie zapisanej w polskiej historii.
Autorem projektu był Santi Gucci. Na płaskowyżu uformowanym w prostokątną platformę, ujętą w mury oporowe i bastionowe fortyfikacje /o raczej dekoracyjnym charakterze/ powstała kompozycja przestrzenna składająca się z wyniosłego bloku pałacu, kontrastujących z nim dwóch niewielkich pawilonów oraz geometrycznego w swym układzie ogrodu. Plan trzykondygnacyjnego pałacu jest ściśle symetryczny. Występujący na osi głównej ryzalit mieści na każdej kondygnacji po dwie reprezentacyjne sale. W częściach bocznych budynku występują po cztery mniejsze pomieszczenia, a z boków na osi prostopadłej do osi głównej, dostawione są dwie klatki schodowe.
Ściany dwóch dolnych kondygnacji pokryte są jednolitą masywną rustyką, przeciętą tylko delikatnym gzymsami i płaskimi obramieniami okiennymi. Gzyms główny wsparty jest na charakterystycznych dla Gucciego konsolach. Początkowo ryzality zwieńczone były falistymi szczytami, podobnymi do tych, jakie zachowały się w towarzyszących pałacowi pawilonach. Po przebudowie dokonanej w latach 1841- 46 według projektu Augusta Stülera nabrały cech neogotyckich, a to dzięki zastosowaniu nawiązującego do gotyku detalu, a mianowicie krenelaży i smukłych wieżyczek.
Sąsiadujące z pałacem pawilony, wybudowano równocześnie z pałacem. Jeden z nich przeznaczony był na kaplicę a drugi na bibliotekę. Obydwa posiadają plan pięciokąta, a od frontu do ich korpusu dostawiono pięcioprzęsłowe arkadowe przedsionki. Na szczęście nie zostały one przerabiane w XIX stuleciu i zachowały swój pierwotny, manierystyczny wygląd. Czas jednak zrobił swoje – obiekty wymagały pilnego remontu. Kilka lat temu pawilon wschodni, mieszczący kaplicę, został gruntownie odrestaurowany. Dokonała tego krakowska firma konserwatorska, której główną specjalnością są roboty kamieniarskie.
Pałac w Książu Wielkim zaliczany jest do czołowych osiągnięć polskiej architektury manierystycznej; nie ustępuje on w niczym współczesnym mu realizacjom włoskim. Obecnie nie jest on już magnacką rezydencją. Służy miejscowej społeczności do celów dydaktycznych – mieści się w nim technikum rolnicze.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
