Koniecpol leży nad Pilicą (przy ujściu do niej rzeczki Białki) – do roku 1976 w powiecie włoszczowskim w województwie kieleckim, potem w województwie częstochowskim, obecnie w śląskim. Do Kielc jest stąd siedemdziesiąt parę kilometrów – do wyboru: szosą lub koleją. Od XIV stulecia miejscowość należała do Koniecpolskich herbu Pobóg, ale najstarszą ich siedzibą była wieś Koniecpol Stary, 3 kilometry na południowy-zachód. Lokacja Koniecpola – miasta wówczas pod nazwą Nowopole – nastąpiła w roku 1443, na podstawie dokumentu wydanego przez Władysława Warneńczyka. W roku 1559, od Zygmunta Augusta, miasto otrzymało przywileje na cotygodniowe targi, cztery jarmarki i prawo poboru mostowego. Doskonale rozwijał się tu handel zbożem, czego dowodem było stosowanie miary nazywanej koniecpolską.
Centralnym punktem miasta jest czworoboczny rynek z wybiegającymi z naroży ulicami. Zabudowa rynkowych pierzei jest zwarta, parterowa lub piętrowa, na ogół z XIX i XX stulecia. Wśród dość drobnych kubatur mieszczańskich kamieniczek zdecydowanie wyróżnia się – dominując też w panoramie miasta – parafialny kościół pod wezwaniem św. Trójcy, ufundowany przez hetmana Stanisława Koniecpolskiego, wybudowany w latach 1633-40.
Pierwotna parafia znajdowała się w Chrząstowie, a pierwszy kościół Koniecpola, był świątynia filialną. Parafię przeniesiono do Koniecpola w roku 1544, a nowy, drewniany kościół zbudowano tu w roku 1549. W roku 1635 przeniesiono go do Gomulina w powiecie piotrkowskim.
Kościół usytuowano na obszernej, prostokątnej działce, której zachodni odcinek ogrodzenia stoi w linii zabudowy rynkowej pierzei. Dwa narożniki działki: północno-zachodni i południowo-zachodni zaakcentowane są dwiema trzykondygnacyjnymi wieżami-dzwonnicami. Na pozostałych dwu narożnikach stoją przysadziste, parterowe budowle, mieszczące: składzik i kostnicę. Kościół usytuowany jest w głębi działki, na jej osi. W ogrodzeniu od strony rynku główna oś założenia zaakcentowana jest bramką – trzyosiową, murowaną z ciosu, z ozdobnymi obeliskami i esownicami.
Pod względem stylowym koniecpolski kościół jest budowlą wczesnobarokową. Jest orientowany, wymurowany z kamienia, z wyjątkiem cokołu – pokryty tynkiem. Ma plan prostokąta w który wpisana jest nawa, prezbiterium i transept, tworzące krzyż. Dwuprzęsłowa nawa ujęta jest w dwie pary niskich kaplic, połączonych ze sobą, a do nawy otwartych półkolistymi arkadami. Jednoprzęsłowe prezbiterium ujęte jest od północy zakrystią (z biblioteką na piętrze), a od południa – piętrowym składzikiem. Od zachodu nawę zamyka chór muzyczny, wsparty na trzech arkadach. Nawa i prezbiterium sklepione są kolebką z lunetami, na gurtach. Skrzyżowanie nawy i transep tu –przykryto sklepieniem kopulastym. Nad krzyżem nawy, prezbiterium i transeptu są dachy dwuspadowe, a nad kaplicami, zakrystią i składzikiem – pulpitowe.
Fasada kościoła jest dwukondygnacyjna, w dolnej kondygnacji trójdzielna, w górnej – ujęta w esownicowe spływy, zwieńczona trójkątnym przyczółkiem, z gzymsem podpartym konsolami. Podobnie ukształtowane są szczyty ramion transeptu i szczyt prezbiterium. Wertykalnym akcentem jest umieszczona nad skrzyżowaniem ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę, późnobarokowa, blaszana, o dwóch latarniach, wzniesiona w latach 1758-78, staraniem ks. Józefa Madalińskiego. Wyposażenie wnętrza ufundowane zostało przed rokiem 1659, przez Aleksandra Koniecpolskiego, syna hetmana.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
