Kazimierza Wielka, siedziba władz powiatu, do 1 stycznia roku 1959 nie posiadała praw miejskich. W czasach Łokietka istniała Casimiria, od roku 1347 nosząca przymiotnik Magna, by odróżnić ją od położonej w pobliżu Kazimierzy Małej. Kazimierza była wsią szlachecką w województwie krakowskim. W wieku XVI jej właścicielem był krakowski rajca Łukasz Waldorf, potem Jan Oleśnicki, a po nim Sebastian Lubomirski. W 1662 roku, będąc własnością Stanisława Warszyckiego, liczyła 191 mieszkañców.
Następni właściciele, Miłkowscy nie odznaczyli się tu niczym istotnym, w przeciwieństwie do Łubieńskich – panujących tu od roku 1780, których wpływ na rozwój i dalszą przyszłość osady okazał się być przełomowy.
W roku 1845 Kazimierz Łubieński podjął decyzję o budowie w swoich włościach cukrowni. W pierwszym roku działania cukrownia „przerobiła” 770 ton buraków na 45 ton cukru, w 1870 buraków było już 5800 ton, a w 1875 22 tysiące ton. Cukier z Kazimierzy zdobywał nagrody na wystawach w Paryżu, Wiedniu, Rzymie i Petersburgu. Rosła ilość mieszkańców: w 1827 było ich 658, w 1882 dwakroć tyle, w 1939 blisko 3 tysiące. W czasach okupacji, głównie skutkiem wymordowania kazimierskich Żydów, liczba ludności dość wyraźnie spadła. W 1946 mieszkało tu niewiele ponad tysiąc ludzi, ale w roku 1961 mieszkañców było już 4870. W latach 1956-75 Kazimierza była stolicą powiatu, dziś jest nią znowu.
Pierwsza wzmianka o miejscowości nad Nidzicą pochodzi z roku 1326 – w Kazimierzy nie tylko była wówczas parafia, ale także – jak pisze ksiądz Winiewski – „siedlisko dekanatu„. Plebanem był ks. Grzegorz. W Liber Beneficiorum Długosz pisze o kazimierskim drewnianym kościele pod wezwaniem św. Krzyża. „Dziedzicami wioski byli Stanisław i Zbigniew, herbu Nabra lub Pielgrzymowie” – podaje za Długoszem ksiądz Wiśniewski.
W dobie reformacji, przez około trzydzieści lat, kościół znajdował się w rękach innowierców. Nie wpłynęło to dodatnio na jego stan techniczny, toteż pod koniec XVI stulecia Sebastian Lubomirski, ówczesny dziedzic, wybudował nowy kościół, także drewniany. Drewniany kościół nie stał zbyt długo. Zastąpiony został przez murowany obiekt, stojący do dzisiaj, wybudowany w roku 1663 z fundacji kasztelana krakowskiego, Stanisława
Warszyckiego.
Barokowy kościół zbudowany przez Warszyckiego „w dwójnasób powiększony” i przekształcony został podczas przebudowy z lat 1894-95, dokonanej kosztem parafian i ks. kanonika Józefa Szczepańskiego. Niestety, zdaniem autorów Katalogu Zabytków przy okazji zatracił cechy stylowe.
Murowany z kamienia i otynkowany kościół, jest budowlą orientowana. Prezbiterium węższe i nieco niższe od nawy, zamknięte jest półkoliście. Od północy do prezbiterium dostawiona jest zakrystia. Nawa jest prostokątna, przedłużana w latach 1894-5; w tym też czasie dobudowano do niej od północy kaplicę św. Rodziny, a od południa kruchtę. Wnętrze kościoła przykrywa płaski strop z fasetami. Dachy są dwuspadowe, oddzielne
dla prezbiterium oraz starszej i nowszej części nawy. Wertykalny akcent stanowi arkadowa wieżyczka na sygnaturkę. Z czasów baroku zachował się portal prowadzący z prezbiterium do zakrystii, z datą na nadprożu: 1677. Wśród elementów wyposażenia wnętrza, pochodzących sprzed XIX
stulecia, wymienić można późnobarokową ambonę, szafkę na kielichy w zakrystii, feretron, fragmenty ołtarzy i niektóre obrazy.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
