Dzierzgów dwór. Tygodnik Ilustrowany 1879 rok, strona 295
Wieś Dzierzgów położona jest w gminie Radków w zachodniej części województwa świętokrzyskiego. Jeszcze przed 2 wojną światową istniał tu piękny dwór drewniany, zwany też pałacem. Ze względy na swoje piękno jego rysunek został opublikowany w Tygodniku Ilustrowanym w 1879 roku. Krótką wzmiankę na temat dworu znajdujemy w publikacji „Gmina Radków” z serii „Dzieje i zabytki małych ojczyzn„. Przytoczę ten fragment autorstwa Dariusza Kaliny: „W opisie Jana Długosza do plebana należały dwie karczmy, młyn na Nidzie, dwór (curia) oraz folwark. Znany z późniejszych wzmianek zespół dworski położony był w stronę północno-zachodnią od kościoła, na terenie położonym pomiędzy drogą wiejską a rzeką Nidą Białą. Około połowy XIX w. został wzniesiony drewniany dwór, który przetrwał do połowy XX w.”
Dzierzgów. Resztki zabudowy dworskiej. Rys. Piotr Wollenberg, Słowo Ludu 1971.
W roku 1971 istniały jeszcze resztki drewnianej zabudowy zespołu dworskiego z charakterystycznymi arkadami, które to zostały „uratowane od zapomnienia” przez Piotra Wollenberga (dziennikarz, rysownik, wiele lat współpracował ze Słowem Ludu gdzie były zamieszczane jego prace). W jednym z artykułów zamieszczonym w Słowie Ludu napisał (nie dysponuję pełną wersją tekstu) :„[…] neogotyku, obejrzeć można we wsi Dzierzgów, w powiecie włoszczowskim, w obejściu gospodarskim rodziny Szczerbów. Jedyne szczątki zabudowy pałacowej z XIX wieku nie notowane w żadnym katalogu zabytków.
Stara rycina z 1870 roku wskrzesza w pamięci przeszłość pałacową starej szopy. Ojciec rodziny, Antoni Szczerba bez trudu poznaje nie istniejący pałac, z tą tylko różnicą, że gdy go kupowali w 1919 roku od nieżyjącej dziś właścicielki Wiktorii Krzyżanowskiej, to nie przedstawiał się tak wspaniale jak na tym sztychu. Był częściowo [….] trzech gospodarzy posłużył jeszcze jako materiał budowlany dla dwóch nowych, dużych domów we wsi.
Przedstawiona na sztychu (ryc. w Tygodniku Ilustrowanym, przedrukowana w Słowie Ludu przyp. A.M) alejka niskich drzewek była wtedy ciemną aleją, zarosłą olbrzymimi kasztanami. Altana ogrodowa z chińskim dachem na tle jodeł , stała tuż przy ścieżce prowadzącej przez park do kościoła, natomiast widoczny z prawej strony niższy frontowy fragment pałacu, obok nie istniejącej również kuchni, jest dziś budynkiem gospodarczym stojącym w tym samym miejscu co przed wiekiem a posłużył do konfrontacji.”
Na podstawie rozmów z właścicielami terenu na którym znajdował się zespół dworski spróbowałem odtworzyć rozmieszczenie budynków.
Dzierzgów. Próba rekonstrukcji rozmieszczenia budunków zespołu dworskiego. Wykonał Adam Malicki, „Gmina Radków”, 2007.
W zbiorach Katarzyny Wydry znajduje się ręcznie wykonany szkic planu pałacu. Poniżej próba rekonstrukcji planu.
Dzierzgów. Próba rekonstrukcji planu pałacu. Wykonał Adam Malicki na podstawie szkicu ze zbiorów Katarzyny Wydry.
Zachowały się również obrazy z wizerunkiem dworu, które są w posiadaniu rodziny Szczerbów i Katarzyny Wydry.
Dzierzgów. Dwór. Obraz olejny ze zbioru rodziny Szczerbów i Katarzyny Wydry. Prawdopodobnie malowany na podstawie rysunku z Tygodnika Ilustrowanego.
Dzierzgów. Dwór. Obraz olejny ze zbioru rodziny Szczerbów i Katarzyny Wydry
W zbiorach Katarzyny Wydry znajdują się także fotografie ukazujące rzeczywiste i niepospolite piękno dworu w Dzierzgowie.
Dzierzgów. Oddział (klasa) III Szkoły w Dzierzgowie 1930/1931 na schodach dworu. Zdjęcie ze zbiorów Katarzyny Wydry.
Dzierzgów. Kurs kroju i szycia przed dworem w Dzierzgowie, lata trzydzieste XX wieku. Zdjęcie ze zbiorów Katarzyny Wydry
W odróżnieniu od dworu spichlerz był budynkiem murowanym i „przeżył” dwór o kilkadziesiąt lat. Podzielił jednak jego los i w latach dziewięćdziesiątych zawalił się. Obecnie jedyną pozostałością po „pałacu” w Dzierzgowie jest sklepiona piwnica.
Dzierzgów. Spichlerz. Stan na lata 90-te XX wieku. Foto Tomasz Szczerba.
Dzierzgów. Spichlerz. Stan na lata 90-te XX wieku. Foto Tomasz Szczerba.
Dzierzgów. Spichlerz. Rumowisko po zawaleniu się, stan na 2007 rok. Foto Adam Malicki
Serdeczne podziękowania dla Katarzyny Wydry i rodziny Szczerbów za udostępnienie materiałów.
