R uina zamku, murowana k. XII – pocz. XIV w.
Chęciński zamek od trzystu niemal lat jest już tylko ruiną, ale wciąż stanowi ogromną atrakcję turystyczną, przyciągającą w sezonie liczne rzesze turystów. Mimo bardzo obfitej literatury dotyczącej zamku, jego fundator nie jest znany, a właściwie jest ich nadmiar – wymienia się czterech potencjalnych fundatorów: Mikołaja Sieciesławowicza herbu Odrowąż, Wacława II króla Czech, krakowskiego biskupa Muskatę i Władysława Łokietka.
Pierwszy zamek – działo się to prawdopodobnie na początku XIV stulecia. – wzniesiono na planie niezbyt regularnego i mocno wydłużonego prostokąta (co wynikało z ukształtowania terenu), flankowanego dwiema cylindrycznymi wieżami, wzniesionymi od stron najbardziej zagrożonych, czyli od zachodu i wschodu. Niedługo potem od wschodu dostawiono budynek skarbca, nazywany też kaplicą. Przy ścianie północnej powstał trzyizbowy budynek mieszkalny, posadowiony na wykutych w skale piwnicach. Dojazd do zamku prowadził od wschodu, pierwotnie po drewnianym moście. Władysław Łokietek często przebywał w chęcińskim zamku, tu też zwoływał zjazdy rycerskie.
W fazie drugiej, Kazimierzowskiej, dobudowany został budynek przedbramia, wykonano zwodzony most a kamienne wieże nadmurowano czerwoną cegłą. Badania z roku 1961 dowiodły, że mniej więcej w tym samym czasie na zachód od górnego powstał zamek dolny, nazywany „przygródkiem” i przeznaczony na cele gospodarcze. Wtedy także zamek i otaczający go krajobraz wzbogaciły się o trzecią wieżę – tym razem czworoboczną, z której dobrze widoczna był trakt krakowski. Za króla Kazimierza Chęciny stały się stolicą powiatu, a zamek siedzibą starosty grodowego. Dochody starostwa, jako swe uposażenie, otrzymywały królewskie wdowy. Na zamku zamieszkiwała druga żona Kazimierza Wielkiego, Adelajda, a potem królewska siostra i królowa Węgier – Elżbieta. W czasach Jagiellonów zamek stał się więzieniem stanu a po grunwaldzkiej bitwie „zamieszkało” tu wielu znamienitych Krzyżackich rycerzy, wśród nich późniejszy Wielki Mistrz Michał Kuchmeister.
W renesansowej fazie rozbudowy (2. połowa XVI stulecia) nadbudowano II piętro budynku mieszkalnego, a wokół dziedzińca wykonano drewniane krużganki. Na zamku dolnym wzniesiono szereg budynków gospodarczych oraz rozpoczęto drążyć studnię, która nigdy nie została dokończona. Według najnowszych badań, uważa się, że owa studnia była raczej zbiornikiem na wodę, niż studnią (w dokumentach znajdują się rachunki za dowożenie wody, a nie ma za drążenie studni. Po pożarze w roku 1607, spowodowanym przez rokoszan Zebrzydowskiego, zamek odbudowano, nadając mu ostatecznie późnorenesansowy kształt. Uporządkowano zabudowę wokół dziedzińca – jego trzy skrzydła ustawione na planie podkowy otaczały krużgankowy dziedzińczyk. Cały zamek ozdobiono XVII –wieczną, ale jeszcze późnorenesansową. Fasada bramy otrzymała nowy, barokowy portal.
W roku 1657 chęcińskiej twierdzy nie zdobył Rakoczy, ale uporali się z nią Szwedzi w roku 1707 i odtąd przestała być rezydencją starostów (przenieśli się do pobliskiego Podzamcza). Według osiemnastowiecznych rycin zamek był wówczas otynkowany, dom mieszkalny posiadał dwie kondygnacje (ale bez dachu), a wieże nakrywały resztki barokowych hełmów. Ruina ta w okresie zaborów miała być rozebrana, jednakże w latach 40. XIX stulecia zamyślano ją odbudować i przeznaczyć na więzienie. W roku 1918 artyleryjskie pociski wystrzelone przez Austriaków zniszczyły górne partie wież.
