Miasto Skalbmierz, będące dziś stolicą gminy, leży nad rzeczką Nidzicą w powiecie Kazimierza Wielka. We wczesnym średniowieczu była tu osada targowa założona przez Skarbimira Awdańca, piastuna, a następnie wojewodę Bolesława Krzywoustego. Po wypędzeniu Skarbimira, ukaranego za udział w spisku przeciwko księciu Bolesławowi, osada stała się własnością krakowskich biskupów. W roku 1235 obwarował /inkastelował/ kolegiatę i osadził tu wojskową załogę Konrad Mazowiecki, zaś w 1241 roku Skalbmierz  zniszczyli Tatarzy. Niemal dokładnie sto lat później, w roku 1342, miasto za sprawą biskupa Grota, otrzymało od Kazimierza Wielkiego przywilej lokacyjny na prawie średzkim.
Położenie miasta na szlaku handlowym z Krakowa, przez Chmielnik, do centralnej Polski sprawiło, że miasto rozwijało się dobrze. W połowie wieku XV było tu już 80 domów mieszkalnych. W wieku XIV w przykolegiackiej szkole kształcił się pierwszy rektor Akademii Krakowskiej, Stanisław Skalbmierczyk. W latach 1514 15 do tej samej szkoły uczęszczał Mikołaj Rej, którego ojciec był właścicielem pobliskich wsi: Bobina, Słonowic i Topoli. Skalbmierski rynek nosi dziś imię Marii Skłodowskiej – Curie, która kilkakrotnie spędzała tu wakacje u swego stryja Zdzisława, skalbmierskiego rejenta, w tym ostatnie przed wyjazdem do Paryża.
Skalbmierz ucierpiał bardzo podczas wojen szwedzkich. W roku 1794, bezpośrednio przed bitwą pod Racławicami, gościł tutaj Tadeusz Kościuszko. Prawa miejskie Skalbmierz utracił w roku 1869. Uzyskał je ponownie w roku 1927.
Tradycja przypisuje powstanie kolegiaty Skarbimirowi Awdańcowi. Długosz sądzi jednak, ze fundatorem musiał być krakowski biskup, wedle zasady: „tam fundator quam dotator”. Co do dokumentów – z najstarszego wiemy tylko, że w roku 1217 prepozytem był tutaj Gubertus. Długosz, który kolegiatę skalbmierską klasyfikuje wśród innych na miejscu piątym, podaje że prócz prepozyta byli tu jeszcze: scholastyk, kustosz i pięciu kanoników.
Z czasów romańskich zachowały się dwie wieże /niemal w pełnej wysokości, tj. 20 m/ i fragment muru przy ścianie południowej prezbiterium. Romańskie ściany wzniesione były z piaskowcowych ciosów, o bardzo starannie opracowanych powierzchniach. Rodzaj obróbki pozwala na datowanie budowy na wiek XII. Zmiany wprowadzone zostały w połowie XV stulecia przy wznoszeniu gotyckiej budowli, o której Długosz zapisał: „ex pecunia devotione fidelium congesta in diebus nostris fabricata”. Najpierw powstał kwadratowy w planie trójnawowy i trzyprzęsłowy korpus, o układzie bazylikowej, z nawami bocznymi o połowę węższymi od nawy głównej. Potem wzniesiono wydłużone prezbiterium, typowe dla świątyń Krakowa /i wzorowanych na nich/, w którym wykorzystano fragmenty murów starszej, romańskiej budowli. Na przełomie XV i XVI stulecia od północy do prezbiterium dostawiono wysoką, dwuprzęsłową zakrystię oraz skarbczyk /dawna zakrystia kapitulna/, nad którym znajdował się kapitularz kolegiacki, dostępny kolistymi kręconymi schodami umieszczonymi pomiędzy wieżą, nawą boczną i przybudówką. Do naw dostawione są kruchty: od zachodu piętrowa, prostokątna z 1. połowy XVII stulecia, od północy wieloboczna z roku 1853.
Kościół przebudowywany był w 1. połowie wieku XVII. Wtedy też powstały kolebkowo – krzyżowe sklepienia nawy, dla których wykorzystano pierwotne żebra przyścienne /sklepienie prezbiterium powstało w XV stuleciu/. W 2. połowie XIX wieku kościół był odnawiany. Podwyższono wówczas trochę romańskie wieże, wykonano na nich gzymsy i nakryto neogotyckimi dachami.

Oznaczone: Autor: Roman Mirowski

Pozytywnie zakręcony pasjonat kielecczyzny, absolwent Politechniki Świętokrzyskiej. Fotografuje co nieco i jako tako. Opisuje jak umie i stara się uratować od zapomnienia wszystko co się da :)

Bez komentarza

Skomentuj

Blue Captcha Image

*

MICHALCZYK WŁADYSŁAW EUGENIUSZ (1916-1994)

Władysław Eugeniusz Michalczyk urodził się 10 maja 1916 r. w Daleszycach (powiat kielecki), a jego rodzicami byli Jan (ur. 3 […]

MALICKI JÓZEF (1893-1953)

Józef Malicki urodził się 15 stycznia 1893 r. w Krasocinie, był synem Kazimierza i Katarzyny z Łapotów, którzy wzięli ślub […]

BORKOWSKI JAN WIKTOR (1885-1956)

Jan Wiktor Borkowski (wł. Jan Wiktor Dunin-Borkowski h. Łabędź) urodził się 7 czerwca 1885 r. w Dąbrowie Górniczej, był synem […]

MALSKA FLORENTYNA Z ZIELIŃSKICH i MALSKI KAROL

Prezentowany tekst jest rozszerzoną wersją opublikowanego na łamach czasopisma „Świętokrzyskie” Niewiele osób zapisało się w dziejach Kielc w tak chwalebny […]

JANOTA BZOWSKI JERZY (1906-1941)

Autor: Grzegorz Dąbrowski, Adam Malicki   Ziemia Włoszczowska ma wielu bohaterów o których pamięć warto podtrzymywać i upowszechniać wśród kolejnych […]

TEREK STANISŁAW – kowal z Kossowa

Stanisław Terek urodził się 20 kwietnia 1914 r. w Kossowie, a jego rodzicami byli Antoni (ur. 1876, zm. 1947) i […]