Z espół kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Tekli. Kościół jest murowany z lat 1786 – 1789, architekt Stanisław Zawadzki.

Nadnidziańska wieś Krzyżanowice, położona kiedyś przy starym trakcie nad Nidą, a dziś znajdująca się w połowie drogi pomiędzy Pińczowem i Chrobrzem, jest bardzo stara. Wymieniono ją w dokumentach już w trzeciej ćwierci wieku XII , kiedy rycerz Jaksa z Miechowa nadał ją klasztorowi norbertanek – premonstratensek. Potem fundację tę odnowił w roku 1254 książę Bolesław Wstydliwy, który siedem lat wcześniej, wraz ze swą matką Grzymisławą, zezwolił Szymonowi, prepozytowi krzyżanowickich norbertanów, lokować na krzyżanowickich gruntach „villam forensem iure theutonico…iure novi fori dioecesis Wratislaviensis”. Stały się więc Krzyżanowice targową osadą, która zgodnie z dopiskiem w odnowieniu fundacji /rok 1254/ nabyła nawet prawa osiedlania się rzemieślnikow: „liceat opifices collocare”. W czasach Kazimierzowskich /rok 1367/ Krzyżanowice otrzymały przywilej na lokację miasta, rządzącego się prawem średzkim: „oppidum locandum iure theutonico videlicet Sredensi fere decernentes”, które jednak jakoś się nie rozwinęło. W roku 1434 osada miała czysto rolniczy charakter nie różniąc się prawie niczym od wsi. Także sto kilkadziesiąt lat później, w roku 1598, wizytator zapisał, że była to wieś, w której zastał klasztor, parafialny kościół św. Wawrzyńca, a przy nim szkołę parafialną. „Miejskość” Krzyżanowic była wciąż czysto nominalna i pomimo licznych prób wznawianych jeszcze w czasach Wazów /rok 1592 i 1633/, pozostały one de facto wsią.
Klasztory norbertanów i norbertanek, ufundował Jaksa  w XII wieku. Od roku 1416 istniał już tylko klasztor męski, ale i ten skasowany został w roku 1781. Klasztorne budynki rozebrano w XIX stuleciu, zaś ostatecznie rozbiór-kę zakończono w pierwszych latach XX wieku.
Obecny parafialny kościół, którego patronką jest św. Tekla, jest budowlą klasycystyczną, wzniesioną w latach 1786 – 89 według projektu architekta Stanisława Zawadzkiego. Poprzedni kościół, pochodzący prawdopodobnie z początków XVII stulecia /konsekrowany w roku 1626/ spalił się w roku 1782. Jego nikłe pozostałości wykorzystano przy budowie nowego obiektu, będącego fundacją Hugona Kołłątaja, kanonika krakowskiego a zarazem krzyżanowickiego proboszcza.
Kościół jest orientowany, co wynika najpewniej z wykorzystania pozostałości po wczesnobarokowej świątyni. Wymurowany jest z kamienia na planie prostokąta z kwadratowym prezbiterium, od zewnątrz niczym nie wyodrębnionym. Na jego przedłużeniu znajduje się zakrystia, przerobiona z dawnego klasztornego krużganka, nad którą jest skarbczyk, stanowiący adaptację byłego chóru zakonnego. Nawa i prezbiterium mają taką samą szerokość i wysokość.
Główna elewacja kościoła rozczłonkowana jest czterema toskańskimi kolumnami, w tak zwanym „wielkim porządku”, dźwigającymi belkowanie i prosty blok attykowy wieńczący ją i zamykający kompozycyjnie. Taki sposób rozwiązywania fasady pojawiać się będzie często w innych, świeckich dziełach Stanisława Zawadzkiego, na przykład w oficynach pałaców w Lubostroniu czy w Śmiełowie.

Oznaczone: Autor: Roman Mirowski

Pozytywnie zakręcony pasjonat kielecczyzny, absolwent Politechniki Świętokrzyskiej. Fotografuje co nieco i jako tako. Opisuje jak umie i stara się uratować od zapomnienia wszystko co się da :)

Bez komentarza

Skomentuj

Blue Captcha Image

*

MICHALCZYK WŁADYSŁAW EUGENIUSZ (1916-1994)

Władysław Eugeniusz Michalczyk urodził się 10 maja 1916 r. w Daleszycach (powiat kielecki), a jego rodzicami byli Jan (ur. 3 […]

MALICKI JÓZEF (1893-1953)

Józef Malicki urodził się 15 stycznia 1893 r. w Krasocinie, był synem Kazimierza i Katarzyny z Łapotów, którzy wzięli ślub […]

BORKOWSKI JAN WIKTOR (1885-1956)

Jan Wiktor Borkowski (wł. Jan Wiktor Dunin-Borkowski h. Łabędź) urodził się 7 czerwca 1885 r. w Dąbrowie Górniczej, był synem […]

MALSKA FLORENTYNA Z ZIELIŃSKICH i MALSKI KAROL

Prezentowany tekst jest rozszerzoną wersją opublikowanego na łamach czasopisma „Świętokrzyskie” Niewiele osób zapisało się w dziejach Kielc w tak chwalebny […]

JANOTA BZOWSKI JERZY (1906-1941)

Autor: Grzegorz Dąbrowski, Adam Malicki   Ziemia Włoszczowska ma wielu bohaterów o których pamięć warto podtrzymywać i upowszechniać wśród kolejnych […]

TEREK STANISŁAW – kowal z Kossowa

Stanisław Terek urodził się 20 kwietnia 1914 r. w Kossowie, a jego rodzicami byli Antoni (ur. 1876, zm. 1947) i […]