Pierwsza informacja o Skrzynnie, zwanym wtedy Scrin zawarta jest w bulli Innocentego II z roku 1136. W 1234 r. znany był już districtus Scrin, zaś z roku 1280 pochodzi pierwsza informacja o kościele ze Skrzynna – Przemysł II wymienił się z poznańskim biskupstwem, dając kilka innych wsi i otrzymując w zamian Skrzynno wraz z kościołem: villa forensem sitam in terra Sandomiriensi cum ecclesia. Nie na długo jednak, gdyż wkrótce odstąpił Skrzynno pomorskiemu księciu Mściwojowi za Wyszogród. Tak było do roku 1294, do śmierci Mściwoja. Potem Skrzynno prawdopodobnie należało do biskupstwa poznańskiego, a dalej przechodząc na własność książąt wielkopolsko-pomorskich, trafiło w ręce Władysława Łokietka.
Zależności pomiędzy sąsiadującymi ze sobą Skrzyńskiem (Antiqua Skrzin) i Skrzynnem (Skrzin), szczególnie w odniesieniu do zagadnień własnościowych, są tak zawiłe, że obecny stan źródeł nie pozwala na pełne ich rozwikłanie. Na przykład w czasach Długosza istniało jeszcze nad Radomką, ale już w diecezji krakowskiej, oppidum Nova Skrzin. W każdym razie przyjmuje się, że Skrzynno uzyskało lokację na prawie średzkim przed rokiem 1308 wydaną dla ówczesnego właściciela – klasztoru w Sulejowie. Za panowania Kazimierza Wielkiego było miastem królewskim, potem wróciło „pod skrzydła” sulejowskich cystersów.
Kościół i parafia w Skrzynnie powstały podobno niemal równocześnie z ich odpowiednikami w Skrzyńsku, mając nawet, być może, tego samego fundatora – Piotra Włostowica z rodu Łabędziów. Gdyby tak było, to kościół św. Stefana w Skrzynnie miałby „metrykę” z 1 połowy XII stulecia. Niestety, nie da się tego potwierdzić ani źródłowo, ani materialnie: w Skrzyńsku zachowała się w murach świątyni wtórnie użyta romańska kostka. W Skrzynnie takich konkretnych dowodów brak.
Ksiądz Wiśniewski pisze o legendzie, mówiącej o siedmiu kościołach postawionych w Skrzynnie przez Dunina. Legenda jest mocno przesadzona ale „prócz kościoła św. Stefana i Urszuli, parafialnego, istniał kościół św. Ducha, któremu dał erekcję w 1523 r. Salomon opat Sulejowski…Trzeci kościołek (kaplica) stał na południe od miasta…”. W Liber beneficiorum Łaskiego z lat 1511-23 czytamy o murowanym kościele św. Stefana w Skrzynnie, mieście będącym własnością dwóch właścicieli: sulejowskiego klasztoru i plebana skrzyńskiego. Czy był to kościół pierwotny, czy drugi z kolei – nie wiadomo. Wiadomo, że był on odnawiany, potem spłonął i został odbudowany – a wszystko to działo się w 2. połowie XVI stulecia. Obecny zbudowany został najprawdopodobniej w latach 1626-38, ale z wykorzystaniem wzniesionej nieco wcześniej kaplicy św. Barbary (1615) i powiększony w 1640 (lub 1641) przez dostawienie ufundowanej przez Modliszewskich kaplicy Przemienienia Pańskiego. Po zniszczeniach z roku 1708, odrestaurowano go w roku 1774 (lub 1777). Ostatnie remonty odbyły się w roku 1906 i w latach 90.
Kościół usytuowany na wzgórzu góruje nad całą okolicą. Jest budowlą orientowaną, wymurowaną z kamienia, a co do cech stylowych – późnorenesansową. Ma układ trójnawowej bazyliki z niższym i węższym od głównej nawy prezbiterium, zamkniętym półkoliście. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia ze skarbczykiem na piętrze. Rolę wschodniego przęsła północnej nawy wypełnia kwadratowa kaplica Przemienienia Pańskiego, podobną rolę w nawie południowej sprawuje kaplica św. Barbary.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
