Parafialny kościół w Piórkowie od wschodu, ukazujący kaplicę z XVII stulecia, stanowiacą obecnie jego prezbiterium
Najstarszym obiektem (a ściślej: pomieszczeniem o funkcji sakralnej) była kaplica dworska, mieszcząca się na piętrze biskupiego dworu. Znajdowała się w pobliżu „pokoju Ichmościów X. biskupów” i „sali” (największego pomieszczenia dworu, z sześcioma oknami). Wyposażenie k-plicy stanowił ołtarz z obrazem „Najświetszej Panny Mariej Częstochowskiej” i stolikiem służącym do odprawiania mszy, dwa klęczniki, podnóżek i dwie ławki „w których troiste jest siedzenie”. Oświetlenie kaplicy zapewniały 3 okna, zaś podłogę w pomieszczeniu stanowił „pawiment” z tarcic. Lokalizacja kaplicy wykluczała korzystanie z niej przez kogokolwiek spoza mieszkańców dworu.
Faza I Kaplica wolnostojąca
W XVII stuleciu powstała wolnostojąca, ośmioboczna w planie, kaplica, będąca nie tylko najcenniejszym elementem Piórkowskiego założenia dworskiego, ale także jedynym, który przetrwał do czasów obecnych. Zbudowano ją na osi dworu, w odległości około 50 kroków, na kopczyku otoczonym fosą. Nad fosą przerzucony był mostek zapewniający dogodny dostęp do kaplicy. Decyzja o budowie kaplicy zapadała zapewne jeszcze w latach 1618-1623, za czasów biskupa Wołuckiego. Zbudowano ją jednak w okresie gdy biskupią posługę wypełniał już jego następca, Maciej Łubieński, który w roku 1643 został prymasem. Wymurowaną z cegły na kamiennym fundamencie, kaplicę ukończono około roku 1640. Nadano jej plan ośmioboku, choć z uwagi iż nie jest to regularny ośmiobok, powinniśmy raczej mówić o kwadracie ze ściętymi narożnikami. Nakryto ją ośmiodzielną kopułą krytą gontem, zwieńczoną kamienną latarenką – wieżyczką na sygnaturkę. W XVIII stuleciu na wyposażenie kaplicy składały się: murowana mensa ołtarzowa z tablicą inskrypcyjną, sześć ławek i para drewnianych lichtarzy.
Główna oś kaplicy jest prostopadła do osi dworu, której przedłużeniem był zapewne prze-rzucony nad fosa mostek (niezbędne wydaje się przeprowadzenie badań archeologicznych, mogących zweryfikować te przypuszczenia). Z tej zapewne przyczyny ściana ołtarzowa nie była orientowana. Wątpliwości budzi także kwestia rozmieszczenia otworów okiennych i drzwiowych ka-plicy. Obecnie, po przebudowie z lat 50. XX w. kaplica stanowi prezbiterium kościoła, połączona z nim „otworem tęczowym” praktycznie likwidującym ścianę naprzeciwko ołtarza. Czy był w niej otwór okienny? Obecnie okien jest trzy, ale na planiku, który zawiera „biała karta” z roku 1977, oświetla ją jeszcze cztery okna. Wątpliwości budzi też umieszczenie otworu drzwiowego. Na wspomnianym planiku jest tylko jedno wejście – od strony południowej. Gdyby rzeczywiście tak było, to mieszkańcy dworu aby wejść do kaplicy, musieliby ją częściowo okrążać, co wydaje się sprzeczne z regułami funkcjonalności, a także z ówczesnym zamiłowaniem do symetrii. Być może były więc jeszcze jedne drzwi, a w ścianie naprzeciwko ołtarza jeszcze jedno okno?
