Włostów leży przy drodze prowadzącej z Opatowa do Sandomierza. Po raz pierwszy zapis o tej wsi pojawił się w dokumentach w latach 1325-27,a dotyczył tutejszego kościoła parafialnego. Przytaczane przez księdza Wiśniewskiego podania mówią, że wieś należała kiedyś do Piotra Dunina herbu Łabędź, który ufundował kościół, a potem do rodu Kadłubków herbu Poraj z Karwowa. W wieku XVI wieś dzierżyli Pełka , Jan Zwanek i Iwona herbu Janina. W roku 1590 właścicielem był Wojciech Wielicki, od roku 1729 Barbara Szembekowa, krakowska podkomorzyna, potem Eufrozyna Karska Zbijewska i na koniec, od roku 1795 rodzina Karskich .
„Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, romański, niezmiernie dawny, zasługuje na uwagę znawców. Najdawniejszem jest prezbiterium…” – pisze ksiądz Jan. Zdaniem profesora Świechowskiego, romańskie jest nie tylko prezbiterium, ale także nawa, wybudowane równocześnie około połowy wieku XIII. Układ wnętrza wciąż pozostał nienaruszony, taki, jakim wymurowali go z łamanego piaskowca i ciosu trzynastowieczni majstrowie. Prostokątna nawę o wewnętrznych wymiarach 8,3 na 11,15 metra i prawie kwadratowe prezbiterium 4,5 na 4,9 metra nakrywały sklepienia – nawę kolebkowe, prezbiterium krzyżowe. Z romańskich elementów konstrukcyjnych sklepień nawy pozostały tylko fragmenty żeber, starannie opracowane rzeźbiarsko i noszące ślady polichromii. Zachowała się też polichromia przy północnym ościeżu okna w prezbiterium, o motywach geometrycznych czworoliści, których płatki malowane są na czerwono, żółto i zielono, na tle czarnym, usianym białymi cętkami.
Prawdopodobnie w 1. ćwierci XIV wieku dobudowano od strony zachodniej wieżę. Jest kwadratowa w planie i wysoka – liczy pięć kondygnacji. Zakrystię i położony nad nią skarbczyk dostawiono do północnej ściany prezbiterium w 1. ćwierci XVI stulecia. Pod koniec tego samego stulecia, dokładnie w roku 1586 dobudowano od północy do nawy dużą, prawie równą jej wysokością, prostokątną kaplicę św. Wojciecha /fundacja Wojciecha Wielickiego i jego małżonki z Duninów/, pod którą znajduje się przesklepiona kolebką krypta. Od południa kompozycję brył uzupełnia osiemnastowieczna kruchta.
Podczas działań wojennych w roku 1944 kościół palił się – zniszczeniu uległo sklepienie nad nawą /widział je i opisał ksiądz Wiśniewski/. Po przeprowadzeniu badań, w latach 1947 –49 kościół odbudowano, ale nawę nakryto płaskim stropem.
Wschodnie szczyty nawy i prezbiterium są trójkątne, ozdobione gotyckimi sterczynami z 1. ćwierci XVI wieku, restaurowane w wieku XIX. O tej dekoracji ksiądz Jan napisał, myląc się nieco w datowaniu: „Facjaty zdobią właściwe XV wiekowi wyskoki w kształcie kominów /pinakle/”.
Mimo pożaru, w kościele zachowało się sporo starych detali: romańskich, gotyckich, gotycko – renesansowych. Przetrwały romańskie otwory okienne od strony północnej w prezbiterium, a w nawie od północy i zachodu. Odsłonięto je podczas remontu po roku 1945. Z kruchty pod wieżą i z kruchty południowej prowadzą do nawy ostrołukowe, kamienne, gotyckie portale z XV w. Nad drzwiami łączącymi prezbiterium z zakrystią zachowały się fragmenty nadproża portalu gotycko -–renesansowego z początków XVI stulecia.
Kościelny cmentarz otoczony jest murem kamiennym z wnękami z wieku XVIII. Umieszczona w ogrodzeniu bramka nosi datę 1851.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
