Wieś Petrykozy leży w gminie Białaczów, w byłym województwie piotrkowskim. Najstarszym zabytkiem Petrykozów jest grodzisko, które początkowo badacze traktowali jako wczesnopiastowską strażnicę strzegącą komory celnej na trakcie Żarnów – Skrzyńsko. Późniejsze badania nieco odmłodziły grodzisko i określiły je jako siedzibę rodu Odrowążów, datując jego powstanie na początek XIV stulecia a „zakończenie działalności” – na skutek pożaru – na pierwsze lata wieku XV. Gród miał kształt elipsy o wymiarach podstawy 20 na 32 metry, a jego obwałowania miały 5 m wysokości.
Kościół, położony na północny zachód od grodziska powstał nieco później; parafia erygowana tu w wieku XV należy do dekanatu opoczyńskiego. Wiemy, ze pierwszy, drewniany jeszcze kościół pod wezwaniem św. Doroty z całą pewnością istniał w Petrykozach w roku 1470 i był fundacją rodziny Petrykowskich herbu Odrowąż. Obecny, klasycystyczny kościół wybudowano z inicjatywy /i fundacji/ Stanisława Nałęcz Małachowskiego, marszałka Sejmu Wielkiego. Budowa trwała od 1791 do 1795 roku zaś zbieżność dat z okresem trwania Sejmu Wielkiego wydaje się być całkowicie nieprzypadkowa.
Autorem projektu jest Jan Chrystian Kamsetzer, architekt wybitny, znany głównie z realizacji warszawskich / m.in. z wnętrz królewskiego Zamku i Łazienek/. Jako stypendysta króla Stanisława Augusta podróżował po Europie zaznajamiając się z zabytkami antycznymi, ale też z najnowszymi trendami w architekturze francuskiej. Żył zaledwie 42 lata /1753-95/ a kościół w Petrykozach był jedną z ostatnich jego realizacji.
O projekcie kościoła w Petrykozach tak pisze profesor Miłobędzki: „…frontowa partia tego kościoła jest dziełem niemal awangardowym. Zestawiona z kubicznych bloków bez kolumn i pilastrów, ożywiająca wielkie płaszczyzny ściany subtelną grą faktur, z dużym półkolistym oknem przebijającym środkową nastawę i z wieńczącą ją klockową jakby piramidką – stara się z nieskomplikowanych form geometrycznych wydobyć maksimum wyrazu artystycznego…”.
Kościółek jest niewielki – posiada jedną tylko nawę oraz wydzielone prezbiterium i chór muzyczny nad kruchtą. Pod prezbiterium i zakrystią znajduje się sklepiona krypta. Nawę przykrywa sklepienie kolebkowe z lunetami, kruchtę sklepienie krzyżowe. Zachodnia fasada jest dwukondygnacyjna, ozdobiono ją boniowaniem, zaś wejście zaakcentowano portalem, nad którym wmurowano tablicę fundacyjną z datą rozpoczęcia budowy. Boczne elewacje rozczłonkowane są pilastrami i gzymsami. Wyposażenie wnętrza jest klasycystyczne: ołtarze, ambona, organy, stalle i konfesjonały – wszystko pochodzi z tego samego okresu. Dodatkowym walorem są wiele, wiele starsze, jeszcze gotyckie: krucyfiks z ok. 1400 r. i posąg św. Doroty z ok. 1430.
Petrykozy to bardzo mała miejscowość. Ale kościół w którym modlą się parafianie z Petrykozów, Parczówka czy Kuraszkowa mógłby być śmiało ozdobą i chlubą Warszawy, Krakowa czy wielu innych, nie tylko polskich, miast.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
