Wieś Nida leży w gminie Morawica – ciągnie się wzdłuż rzeki Czarnej Nidy: od Ostrowa do Brzezin. W średniowieczu Nida należała do krakowskich biskupów. Prawa niemieckie uzyskała już w wieku XV, ale i tak nie jest pod tym względem pierwszą wsią w gminie – wyprzedziły ją Radomice, które te prawa otrzymały już w roku 1275. Przez kilkaset następnych lat nic szczególnego w Nidzie się nie działo. Pod względem przestrzennym – była to wieś typu ryneczkowego. Na planie pochodzącym z roku 1825, a więc przed przebudowa wsi, przechowywanym w zbiorach Archiwum Państwowego w Radomiu, widać to wyraźnie. Jej zabudową tworzyły cztery grupy działek, liczących po kilkanaście posesji każda. Dwie grupy (zachodnia i wschodnia miały układ równoleżnikowy, dwie (północna i południowa) – południkowy. Wewnątrz był obszerny plac, przypominający miejski rynek, na którym znalazło się kilka działek, zakłócających czytelność geometrii całego układu.
W 1. połowie XIX wieku nidziańscy włościanie swe pańszczyźniane powinności świadczyli dla folwarku w Brzezinach. W roku 1845 było w Nidzie 54 gospodarstwa, a dwa place stały puste. W 24 gospodarstwach były wszystkie budynki, w dalszych 24 były chałupy i stodoły, w jednym była chałupa z oborą, a w pięciu same chałupy. Z obiektów – które dziś moglibyśmy zaliczyć do grupy budynków użyteczności publicznej, w Nidzie stały: drewniana kaplica i jej całkowite przeciwieństwo – karczma. Karczma nie miała części zajezdnej, nie była więc nastawiona na usługi hotelarskie, a tylko na gastronomiczne, sprowadzające się głównie do napojów alkoholowych.
Po przebudowie (zwanej inaczej „urządzeniem” wsi), po roku 1855, wszystkie gospodarstwa posiadały pełną zabudowę, a każda z chałup wyposażona była w murowany komin. Przybyło wtedy gontowych dachów, ale na budynkach gospodarczych nadal powszechnie występowała słomiana strzecha.
Powróćmy jeszcze do 1. połowy XIX stulecia, okresu dla tej wsi ważnego, bowiem wówczas zbudowany został jedyny obiekt sakralny Nidy – drewniana kaplica. Pierwsza wzmianka o kaplicy pochodzi z roku 1834. Wybudowana z funduszy miejscowych włościan kaplica w roku 1834 nie była jeszcze pokonsekrowana. Obecnie kaplica należy do parafii w Brzezinach i ma wezwanie Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. W roku 1979 kaplica została wyremontowana.
Kaplica usytuowana jest mniej więcej w środku długości wsi, ale nie bez-pośrednio przy drodze, przy której gromadzi się zabudowa Nidy, ale na południe od wiejskiej zabudowy, w kierunku rzeki. Teren kaplicy jest prostokątny, prawie płaski, z nieznacznym spadkiem ku rzece. Otacza go mur z miejscowego kamienia i wieniec kilku starych drzew. Na cmentarzyku, prócz kaplicy znajduje się jeszcze biały, brzozowy krzyż.
Kaplica jest orientowana i ma plan prostokąta o wymiarach ok. 3.5 na 7.5 metra. Prócz frontowej ściany, która jest murowana i pokryta tynkiem, jest drewniana, wykonana w konstrukcji słupowej, okrytej deskowymi szalunkami. Zachodnią jej część stanowi kruchta, wschodnią – część przeznaczona dla modlitwy, bez wydzielenie nawy i prezbiterium. Wnętrze kaplicy nakrywa belkowany strop a całość budowli – dwuspadowy, gontowy dach. Szczyty, zamknięte deskowymi szalunkami, są nieco cofnięte, a ich dolne partie stanowią obdaszki. Jedynym akcentem wertykalnym jest wieżyczka na sygnaturkę, umieszczona na kalenicy, blisko frontowej ściany.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
