W roku 1957 Pracownie Konserwacji Zabytków dokonały pomiaru i wstępnych badań murowanego obiektu stojącego przy ulicy Ogrodowej w Chęcinach. Z ich obserwacji i dość ostrożnie sformułowanych wniosków wynikało, że jest to zapewne siedemnastowieczny kościół, ze sklepionymi piwnicami „pod pawilonem”, a przybudówka zwana alkierzem to dawna zakrystia. Odnotowano także istnienie pozostałości „łuku tęczowego” który pierwotnie łączył nawę z prezbiterium.
W „białej” karcie ewidencyjnej obiekt określony jest jako dawny kościół szpitalny z XVII lub nawet z XV wieku.
Istotnie – wiek XV a dokładniej, ostatnia ćwiartka tegoż stulecia – to czas, kiedy w Chęcinach powstał kościół szpitalny. Stało się tak z woli chęcińskiej mieszczki imieniem Anna i dzięki działaniom jej syna, realizatora fundamentu, Jana Smitha (czy może raczej Śmiecha?). Dokumentem datowanym na dzień 2 marca 1481 roku, ufundował on prebendę szpitalną, bardzo bogato uposażoną: łanem ziemi (w dwóch połówkach), dwiema rolami miejskimi, dwiema sadzawkami z ogrodem, ogrodem przy drodze do Piekoszowa oraz domem, ogrodem i sadzawką w Polichnie. Świadkami podpisania dokumentu byli: pleban chęciński Jan, wikariusz Klemens, rector in castro Winczeslaw oraz mieszczanie, a zarazem miejscy radni: Bartosz Oczyświnia, Stanisław Dusch, Matrusz Skrobek, Bartosz Skorzy, Konrad Jan, Orzegała, Dionizy alias Dziwisz, Albertus Zuchna. Przy szpitalu powstała kaplica o wezwaniu: Św. Wszech-mocnego Boga, Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, św. Jana Chrzciciela, św. Jana Ewangelisty, św. św. Szymona i Judy.
Zgodnie z prawem i obyczajem obiekty te wybudowano poza terenami zabudowy miejskiej, w pobliżu wody (strumyk nie dotrwał do naszych czasów – ostatecznie wysechł kilkadziesiąt lat temu). Pierwszym prebendarzem szpitala został Mikołaj z Przemyśla. W ramach swych obowiązków miał także odprawiać msze św. w intencji fundatorów. W Liber Beneficiorum Łaskiego szpital i kaplica pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP są już odnotowane. Wymieniony jest także dom (z ogrodem), w którym zamieszkiwał prebendarz oraz dom „dla odwiedzin” z własna łaźnią.
W wizytacji kanonicznej z roku 1737 (dokument ten, obecnie niezachowany, cytuje sto lat temu Rawita-Witanowski) zapisano, że około roku 1568 kościół szpitalny „opanowany został przez protestantów”. Być może fakt ten zmobilizował chęcińskich mieszczan do podjęcia w roku 1569 budowy nowego kościoła szpitalnego pod wezwaniem św. Ducha. Jak pamiętamy, obiekt ten to najstarsza część dzisiejszego klasztornego kościoła św. Marii Magdaleny.
Stara kaplica opuszczona została przez protestantów w roku 1598. Czy już wówczas chyliła się ku ruinie? Zapewne tak, skoro kilkanaście lat później, w roku 1612 stanowczo upomniał się o nią Archidiakon krzelowski, którego kościelnej jurysdykcji Chęciny podlegały. W swym piśmie „prosi i nalega”, by kaplicę „podnieść”. Dachu nad kaplicą nie było, ale stały wówczas jeszcze (choć nadwątlone) jej ściany, zachowana była sklepiona krypta. Z funduszy należących do parafii dokonany został remont, co na jakiś czas(jak się później okazało niezbyt długi) załatwiło sprawę.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
