Wykopaliska i źródłowe dokumenty świadczą, że Wiślica należy do najstarszych osad wczesnomiejskich. O wiślickim grodzie pisano już w roku 1135 a o tutejszym kasztelanie w roku 1217. W XII stuleciu w mieście położonym w dość gęsto zaludnionej okolicy były co najmniej dwa kościoły, a przy jednym z nich erygowano kapitułę kolegiacką. Nastąpiło to najprawdopodobniej w latach 1166 – 1173. W tak zwanym „podaniu wiślickim”, pochodzącym wprawdzie z okresu pomiędzy drugą połową XII stulecia a pierwszymi dziesięcioleciami XIII, ale odnoszącym się do okresu panowania Bolesława Krzywoustego, Wiślicę określano jako: „…urbs famosissima…murorum altitudine circumspecta…”, z czego prosty wniosek, ze musiał tu być nieźle rozwinięty ośrodek miejski znacznie poprzedzający lokację.
Rozwój Wiślicy przerwany został przez najazd Rusinów w roku 1135, a gdy miasto odbudowano, nastąpił najazd Tatarów. Stare, przedlokacyjne miasto znajdowało się za Bramą Buską, na terenie późniejszego przedmieścia przy kościele św. Wawrzyńca, wzmiankowanego w roki 1326 jako parafialny. Miasto lokacyjne, które powstało po upadku starszej osady, wytyczono w sąsiedztwie kościoła św. Mikołaja i budynków kolegiackich. Dokument lokacyjny nie zachował się, toteż nie wiadomo dokładnie, w którym roku nadano Wiślicy prawa miejskie. Przypuszczać można, że nastąpiło to nie później niż nadanie praw dla Krakowa czy Sandomierza, zakłada się więc, że nastąpiło to około połowy XIII stulecia. W czasach Łokietkowych walk o tron krakowski, przyszły polski król wyprzeć miał stacjonującego tu Wacława II. Kazimierz Wielki darzył Wiślicę specjalnymi względami, on też prawdopodobnie był sprawcą nowego rozplanowania i rozbudowy miasta, co Janko z Czarnkowa lapidarnie zapisał w słowach, że król Kazimierz zbudował „civitatem Vislicam”.
Kolegiata pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wiślicy jest trzecią lub nawet czwartą świątynią wzniesioną w tym samym miejscu. Wykopaliska archeologiczne doprowadziły do odkrycia co najmniej dwóch świątyń wcześniejszych od gotyckiej kolegiaty. Pierwszą z nich była romańska rotunda sąsiadująca z równie starym pallatium, pochodzącym prawdopodobnie z XI stulecia. W połowie XII wieku zbudowano tu romański kościół w którego krypcie znajdowała się, słynna dziś w całym prawie świecie płyta posadzki.
Niewielka (4,1 x 2,5 metra) gipsowa płyta zawiera, wykonany techniką rytu, rysunek przedstawiający ludzkie postaci w bordiurze z wici roślinnych i fantastycznych zwierząt oraz napis: „Hic conculcari querunt ut in astra levari possint et pariter ve” (Ci pragną być deptani, aby się mogli wznieść ku gwiazdom). Identyfikacja przedstawionych tu osób sprawia wiele kłopotów. Sądzi się, że dzieło to mogło powstać w związku ze śmiercią Henryka Sandomierskiego podczas wyprawy przeciwko Prusom w roku 1166. Henryk od 1146 roku władał Wiślicą i on też najprawdopodobniej był fundatorem kolegiaty, choć nie potwierdza tego Długosz, któremu mimo badań (a był tej kolegiaty prałatem) nie udało się ustalić ani daty, ani nazwiska biskupa, który podjął decyzję. Fundatorem płyty byłby wtedy Kazimierz Sprawiedliwy, brat Henryka a zarazem następca w Wiślicy.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
