Łoniów leży na skrzyżowaniu dwóch ważnych dróg: międzynarodowej E-9 z Warszawy przez Radom do Rzeszowa i krajowej numer 777, czyli „nadwiślanki” z Krakowa do Sandomierza. Mimo tak dogodnego położenia mieszkańcy gminy narzekają, że wszędzie stąd daleko, a najlepsze czasy w ich opinii – co wiążą z upadkiem kopalnictwa siarki – gmina ma niestety za sobą.
Pierwsza wzmianka o kościele w Łoniowie pochodzi z roku 1326, ale parafia istniała tu już w roku 1319 i zaliczona była do archidiakonatu sandomierskiego. Długosz zapisał, że w roku 1440 stał w Łoniowie /zwanym wtedy Luniowem/ murowany kościół pod wezwaniem św. Mikołaja Biskupa. Dziedzicem był wówczas Jan Wnorowski herbu Strzegonia.
Obecny kościół ufundowany został w wieku XV przez rodzinę Gniewoszów. W roku 1569 Marcin Gniewosz zostawszy kalwinem, temu wyznaniu przeznaczył łoniowski kościół. Po dwudziestu latach, w roku 1586, za namową żony Anny, powrócił na łono kościoła katolickiego, dzięki czemu kościół przywrócony został katolikom. Ponownej konsekracji dokonał w roku 1633 biskup laodycejski, sufragan krakowski, Tomasz Oborski, o czym przeczytać można z tablicy wmurowanej nad wejściem do zakrystii. Przywracając konsekrację kościołowi, biskup Oborski poświęcił także trzy ołtarze: „na cześć św. Mikołaja, Zwiastowania Matki Boskiej i św. Urszuli i jej towarzyszek” – pisze ksiądz Wiśniewski.
Łoniowski kościół był wielokrotnie przebudowywany. Stąd opis księdza Jana: „Budowa tego kościoła prosta bez oznak określonego stylu, w formie krzyża, o jednej nawie długości 44 łokci, szer. 22, wysokości 16 łokci. Do kościoła od strony głównego wejścia przylega wyniosła wieża z dzwonami”. Kościół jest gotycki w zrębie, ale został całkowicie przekształcony, stąd dominują w nim obecnie elementy neogotyckie. Pierwsza ważniejsza przebudowa miała miejsce w roku 1759 – dobudowano od południa /względnie silnie przekształcono/ kaplicę Matki Boskiej Szkaplerznej, z fundacji Łukasza Moszyńskiego, radomskiego podstolego. W roku 1818 dobudowano od strony północnej na koszt syna Łukasza, Ignacego, kaplicę św. Franciszka Ksawerego i wieżę /prawdopodobnie/ wraz z restauracją całości świątyni. Ponownej przebudowy dokonano w drugiej połowie XIX stulecia.
Kościół położony na stromym skraju płaskowzgórza góruje nad wsią. Jest murowany i otynkowany. Nawa ma plan zbliżony do kwadratu, po jej bokach stoją kwadratowe kaplice. Wieża przybudowana od zachodu jest czworoboczna, trzykondygnacyjna, w dwu dolnych kondygnacjach szersza, z ob-szerną kruchtą w przyziemiu będącą przedłużeniem nawy. Prezbiterium jest prostokątne, a zakrystia dobudowana jest wzdłuż niego od strony północnej.
Wnętrza przykryte są pozornymi drewnianymi sklepieniami – tylko kruchta i zakrystia posiadają „prawdziwe”, kolebkowe sklepienia. Prezbiterium i kaplice otwierają się do nawy ostrołukowymi arkadami. Z gotyckich detali /prócz wzmacniających naroża świątyni uskokowych szkarp/ zachowały się: portal z prezbiterium do zakrystii z 4. ćwierci XV stulecia, o wykroju zwanym długoszowym /a w nim drzwi żelazne okute w skośną kratę/ oraz gotyckie tarcze herbowe z Kościeszą Gniewoszów, wmurowane w zewnętrzne ściany prezbiterium i kaplicy. Wyposażenie wnętrza jest późnobarokowe i rokokowe.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
