Pierwotny kielecki ratusz stał na środku rynku – zbudowano go w 1. połowie XVI stulecia. Był on piętrowy, murowany (co wtedy w Kielcach było rzadkością) i miał plan prostokąta z dostawioną od strony południowej wieżą. Jak w każdym ratuszu odbywały się tu posiedzenia rady miejskiej, prowadzono rozprawy sądowe (na piętrze mieściły się dwie sale: radziecka i wójtowska). W wieży znajdował się areszt, a przed budynkiem stał pręgierz. Budynek ratusza, jak niemal całe miasto, spłonął podczas pożaru w dniu 24 maja 1800 roku. Pozostałe po nim resztki rozebrano w roku 1818.
W styczniu roku 1834 Rada Administracyjna Królestwa Polskiego postanowiła „wystawić nowy odwach w rynku miasta Kielce„. Na ten cel zdecydowano przeznaczyć dwa budynki położone w zachodniej pierzei rynku: „skarbowy, pogórniczy” (zajmowany dotąd przez Dyrekcję Górniczą) oraz sąsiadujący z nim od północy prywatny obiekt, stanowiący własność Michała Kulikowskiego. Oba budynki przebudowano łącząc je w jednolitą kompozycyjnie i funkcjonalnie całość. Znalazły się w nim następujące pomieszczenia: „odwach z aresztami wojskowym i cywilnym a na piętrze lokale dla Urzędu municypalnego i Kasy tudzież mieszkanie dla prezydenta i intendenta policji„. Dziewięcioosiowa fasada gmachu, powstałego skutkiem przebudowy, zdecydowanie dominowała nad ówczesną, dość skromną, zabudową rynku. Jej środek akcentował trójosiowy, kolumnowy portyk, wsparty na parterze na trzech sklepionych arkadach. Prace budowlane przebiegały szybko i sprawnie; już w roku 1836 pisano, że Kielce mają „wspaniały, dogodny, obszerny… ratusz o piętrze, cynkiem kryty”.
Nowy ratusz podzielił los swojego poprzednika – spłonął wraz z sąsiadującymi z nim domami latem roku 1873. Przy okazji odbudowy postanowiono gmach powiększyć, dokupiono więc od Piotra Dutowa sąsiednią posesję, przylegającą do ratusza od strony północnej. Projekt sporządził budowniczy gubernialny, Franciszek Ksawery Kowalski, a przetarg na roboty budowlane wygrała firma z Radomia.
Kowalski, jak donosiły ówczesne gazety, postanowił nadać budynkowi: „styl Odrodzenia”. Zlikwidował kolumnowy portyk, zastępując go dość płytkim trójosiowym ryzalitem, z zamkniętymi półkoliście oknami – na parterze ujętymi w pilastry a na piętrze w półkolumny. Dobudówkę na parceli Dutowa Kowalski zróżnicował zarówno wysokością jak i detalem. Na piętrze otrzymała ona półkoliste okno, a wieńczył ją trójkątny szczyt. Kiedy potem Jeziorowscy, właściciele działki położonej na południe od ratusza, zdecydowali się nadbudować swoją parterowa kamieniczkę, próbowali architekturą nawiązać do północnej dobudówki. Czy była to ich własna inicjatywa, czy sugestia Kowalskiego, który był przecież „budowlaną władzą” kieleckiej gubernii, o tym kroniki miasta milczą. Ponieważ działka ich była szersza, południowa dobudówka otrzymała dwie osie, na piętrze spięte łukiem. Ten częściowy brak symetrii widoczny jest w gmachu ratusza do dnia dzisiejszego, mimo przebudowy dokonanej w latach 30. XX stulecia, kiedy po dokupieniu w roku 1922 tej działki, ratusz zajął całość zachodniej pierzei rynku. Wówczas oczyszczono z neorenesansowego detalu elewację ratusza. Klasycyzującą architekturę z początków XIX stulecia przywrócono mu podczas ostatniej przebudowy, dokonanej w latach 50, kiedy to – według projektu architekta Jerzego Żukowskiego – gmach kieleckiego ratusza otrzymał obecny kształt.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
