Jędrzejów, leżący nad rzeczkami Brzeźnicą i Jasionką, dopływami Nidy, jest dziś miastem powiatowym. Prawa miejskie otrzymał w roku 1271 na mocy dokumentu wydanego przez Bolesława Wstydliwego. Istnieje już dziewięćset lat – w XII stuleciu, jak pisze Długosz w Liber benefitiorum, był wsią o nazwie Brzeźnica. W roku 1195 odbyła się pod Jędrzejowem bitwa, o której współczesny wydarzeniom świadek, Wincenty Kadłubek, napisał w swojej Kronice: „Jest w krakowskiej ziemi miejsce od rzeki Mozgawa nazwane, od opactwa andrzejowskiego niedaleko leżące, w tem miejscu przy przeprawie przez ciernie i krzewinę spotkały się oba wojska. Stoją z jednej i drugiej strony falangi, stoją żelazem najeżone lasy i włócznie włóczniom zagrażające…”. Literacko piękny to opis, ale już Długosz widział w tej bitwie zamiast bohaterskich zmagań – bratobójcze, i z punktu widzenia polskiej racji stanu absolutnie niepożądane wypadki, w których: „synowie jednej ojczyzny, jednego języka plemieńcy, szałem zaślepieni” mordowali się wzajemnie.
W przywileju lokacyjnym Bolesław Wstydliwy zwolnił wprawdzie mieszczan od udziału w wyprawach wojennych i pracach przy budowaniu zamków, uczynił ich jednak zależnymi od opata i klasztoru. Jeszcze przed czasami księcia Bolesława zbudowano pierwszy jędrzejowski drewniany kościół parafialny pod wezwaniem św. Trójcy; jego powstanie datuje się na 2. połowę wieku XII lub wiek XIII, ale ksiądz Wiśniewski jako rok budowy przytacza datę 1109. Obecna fara wzniesiona została w 1. połowie XV stulecia i rozbudowana w 2. połowie tegoż stulecia z fundacji opata Mikołaja Odrowąża z Rembieszyc, ale często potem ulegała przeróbkom, przekształceniom i przebudowom: w wiekach: XVI, XVII, XVIII, XIX.
Kościół jest gotycki w zrębie. Jest orientowany, wymurowany z łupanego kamienia wapiennego i otynkowany. Piętnastowieczne, dwuprzęsłowe prezbiterium zamknięte jest wielobocznie i przesklepione kolebką z wieku XVI lub XVII. Od północy przylega do niego współczesna mu zakrystia i nieco późniejszy skarbczyk. Nawa główna jest z wieku XV, ale nawy boczne, otwarte do niej arkadami, powstały w latach 1754 – 62 jako przedłużenie w kierunku zachodnim wcześniejszych kaplic. Kaplica południowa, zbudowana w roku 1479, nakryta jest sklepieniem siatkowym. Kaplicę północną i zachodnie przęsła naw bocznych przykrywają sklepienia kolebkowe z lunetami lub kolebkowo – krzyżowe. Od południa dobudowana jest nowa kruchta. Dachy kościoła są dwuspadowe.
Gotyckie okna i oszkarpowane elewacje świątyni zostały przebudowane. Zachowały się natomiast gotyckie portale: główny, od strony zachodniej, ostrołukowy, profilowany oraz późnogotycki z prezbiterium do zakrystii, wykonany około roku 1480, o wykroju tak zwanym „długoszowym”. Interesująca jest późnorenesansowa polichromia z końca XVI lub początków XVII stulecia, odsłonięta i konserwowana w latach 1950 – 54. Przedstawia ona miedzy innymi sceny: Biczowania, Koronowania Cierniem, Ecce Homo. Na sklepieniu polichromia późnobarokowa, iluzjonistyczna z lat 1754 – 62, w nawie centralny plafon ukazuje scenę Wniebowstąpienia. Wyposażenie kościoła jest barokowe i rokokowe. Główny ołtarz i dwa ołtarze boczne są późnobarokowe, z rokokową ornamentacją. W głównym umieszczony jest osiemnastowieczny obraz św. Trójcy, w bocznych współczesne mu, przedstawiające: św. św. Józefa i Annę Samotrzeć oraz Zaślubiny św. Katarzyny.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
