Ukazała się publikacja autorstwa Dariusza Kaliny i Adam Malickiego prezentująca historię właścicieli i budownictwa rezydencjonalno-obronnego na terenie gminy Krasocin. Książka dostępna w Bibliotece Gminnej w Krasocinie.
Wywiad z autorami udostępniony na stronie gminy.
Spis treści
Słowo wstępu………………………………..7
Od autorów………………………………….9
Drzewiej dworu budowanie…………..17
Gmina Krasocin…………………………..27
Chotów………………………………………47
Cieśle………………………………………..63
Gruszczyn…………………………………..91
Krasocin…………………………………….119
*Lasocin…………………………………….171
Lipie………………………………………….215
Ludynia…………………………………….223
Oleszno………………………………………279
Ostrów……………………………………….373
Sułków……………………………………….381
Wola Świdzińska………………………….387
Materiały źródłowe……………………… 405
Skróty………………………………………….421
Bibliografia………………………………….424
Fragment wstępu:
Publikacja może stanowić przyczynek do opracowania szczegółowego katalogu obiektów rezydencjonalnych na terenie powiatu włoszczowskiego, a być może i na terenie całego województwa świętokrzyskiego. Dla każdej miejscowości przygotowano pięć podrozdziałów odnoszących się do nazwy, położenia, przynależności do parafii, historii i opisującej obiekt rezydencjonalny. W kilku przypadkach występuje jeszcze szósty podrozdział przedstawiający założenie parkowe. Odrębną część książki stanowią materiały źródłowe, będące wyborem najciekawszych tekstów, na jakie trafili autorzy podczas przygotowywania opracowania.
Niniejszym prezentujemy tom poświęcony dworom i ich mieszkańców z terenu gminy Krasocin. Do listy dołączono miejscowość Lasocin, mimo że ta obecnie nie wchodzi w skład gminy, ale historycznie była związana przez długi okres z dobrami Oleszno, a do 1957 r. leżała w powiecie włoszczowskim, w ówczesnej gminie Oleszno. Dodano również miejscowość Cieśle, która jako wieś leży na terenie gminy Krasocin, ale już dawne założenie dworskie znajduje się na terenie gminy Małogoszcz.
Kwerenda została przeprowadzona głównie w Archiwum Państwowym w Kielcach (APK), Archiwum Państwowym w Radomiu (APR), Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie (AGAD), Archiwum
Diecezjalnym w Kielcach (ADK), Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach (WUOZ Kielce) oraz Archiwum Sądu Rejonowego we Włoszczowie (ASR Włoszczowa).
Udało się także dotrzeć do prywatnych archiwów rodziny Niemojewskich i Jedliczków, dzięki czemu wiele unikatowych dokumentów prezentowanych jest po raz pierwszy. W trakcie opracowywania materiałów przenalizowano dziesiątki tysięcy zdjęć dokumentów papierowych, które autorzy wykonali w archiwach. Najciekawsze materiały, praktycznie niewykorzystywane dotychczas, udało się znaleźć w Archiwum Sądu Rejonowego we Włoszczowie, mimo że księgi hipoteczne zakładano na początku XIX w., to zawierają one wiele odpisów dokumentów XVII- i XVIII-wiecznych, takich jak kontrakty kupna-sprzedaży czy zapisy uposażenia dla kościołów i klasztorów na danym majątku.
Obiekty budownictwa rezydencjonalno-obronnego postanowiliśmy zaprezentować wraz z funkcją, jaką pełniły i w otoczeniu, w jakim istniały. Bardzo często dwory, oprócz funkcji reprezentacyjnej, pełniły również rolę siedzib administracyjnych majątków. W ich sąsiedztwie znajdowały się liczne budynki o przeznaczeniu wyłącznie użytkowym – stodoły, stajnie, młyny itp. Ekonomiczny kontekst funkcjonowania dworu wydał się nam podczas zbierania materiałów do pracy równie ważny, jak przeznaczenie reprezentacyjne siedziby właściciela dóbr. Z tego powodu zdecydowaliśmy się na zamieszczenie wyjątków z inwentarzy, które przybliżają temat ekonomicznych uwarunkowań funkcjonowania siedzib ziemiańskich. Dwory nie istniały w ekonomicznej próżni, ale były jednym z elementów majątku, który miał zapewniać byt licznej niekiedy rodzinie. W jakimś sensie to ekonomiczne uwarunkowanie dworu wpływa także dzisiaj na kłopoty związane z restauracją tych zabytkowych budynków. Położone na uboczu i pozbawione dawnego ekonomicznego otoczenia, jakie stanowiły pola i lasy, dziś dwory często niszczeją opuszczone, ponieważ trudno dla nich znaleźć nowe przeznaczenie.
Publikacja została wzbogacona o mapy i zdjęcia, niejednokrotnie nieistniejących już obiektów, a których ślady udało się odnaleźć podczas prowadzenia kwerendy w archiwach państwowych czy też prywatnych. Wykonano również własnoręcznie plany ułatwiające umiejscowienie założenia dworskiego czy dworu i innych zabudowań dworskich. Opracowano drzewo genealogiczne rodziny Niemojewskich, od momentu kiedy weszła w posiadanie Oleszna, która niemalże przez 200 lat gospodarowała w miejscowościach gminy krasocińskiej; podobnie rodziny Dobieckich; umieszczono również fragment drzewa rodziny Szafrańców, która zapisała się w historii ziemi włoszczowskiej w sposób znaczący.
Przygotowane do druku są również pozostałe tomy opisujące rezydencje w następujących gminach: Kluczewsko, Moskorzew, Radków, Secemin i Włoszczowa.
Dariusz Kalina, Adam Malicki
