Koprzywnica leży kilkanaście kilometrów od Sandomierza, przy starym, historycznym trakcie wiodącym do Krakowa słynąc z kościoła i klasztoru cystersów, zbudowanych pod koniec XII stulecia, jednocześnie z takimi samymi obiektami z Wąchocka i Sulejowa. Koprzywnicki konwent ufundował komes Mikołaj Bogoria za pozwoleniem i przy łaskawym udziale Kazimierza Sprawiedliwego. Zakonnicy wraz z przyszłym opatem Teodorykiem przyjechali w 1185 roku z Burgundii, z Morimond. Przygotowane wcześniej zabudowania klasztorne oczekiwały na nich. Kościół powstał nieco później, ale już w roku 1207 konsekracji dokonał krakowski biskup Pełka. Patronką świątyni, zgodnie z cysterska tradycją, została Najświętsza Maria Panna, ale także święty Florian.
Pierwsze lata istnienia dla kościoła i klasztoru, podobnie jak i dla całej Małopolski były niezbyt pomyślne, a to za sprawą Mongołów, którzy 10 grudnia 1140 roku, po zdobyciu Sandomierza „…w perzynę obrócili klasztor koprzywnicki … zabili wielką liczbę pospólstwa i szlachty, która się tutaj skryła wraz z zakonnikami...”. Drugi najazd z roku 1259 nie był już tak groźny w skutkach, a chcąc jakoś cystersom skutki mongolskich napadów zrekompensować, Bolesław Wstydliwy nadał im szereg przywilejów, a położona przy klasztorze osada otrzymała w 1268 roku prawa miejskie.
O cysterskim kościele tak pisze ksiądz Wiśniewski: „Klasztor i kościół w Koprzywnicy sięgają XII w. Wzniesiono je w stylu romańskim. Kościół ma kształt krzyża. Prezbiterium o trzy stopnie jest wyżej od nawy. Sześć potężnych filarów wspiera środkowa nawę. Dwie nawy boczne są o wiele niższe od głównej. Sklepienia w kościele – krzyżowe”.
Koprzywnicki kościół – trzynawowa bazylika z czteroprzęsłowym korpusem, transeptem i prostokątnie zamkniętym prezbiterium, to dzieło północnowłoskiego warsztatu cysterskiego, kierowanego przez mistrza Simona. Obiekt wzniesiono z kamieni ciosowych stosując typowe dla cystersów rozwiązania konstrukcyjne i charakterystyczne dla sztuki romańskiej detale. Pierwsza przeróbka świątyni nastąpiła w roku 1507 – nadbudowano wówczas szczyty kościoła i transeptu stosując gotycką czerwoną cegłę. W roku 1697 do południowego ramienia transeptu dobudowano bibliotekę a do północnej ściany prezbiterium – nową, obszerną zakrystię. Fasada główna kościoła przebudowana została w latach 1770-90 według projektu księdza Józefa Karśnickiego, architekta-jezuity. Sygnaturka nad skrzyżowaniem nawy i prezbiterium, nieproporcjonalnie wysoka, powstała w roku 1678 z inicjatywy Zbigniewa Ossolińskiego, od roku 1643 opata koprzywnickiego. Sygnaturkę wykonał krakowski mistrz Michał Pfaf. Obecna – jest rekonstrukcją wykonaną w latach 1959-60 na podstawie projektu Adolfa Szyszko – Bohusza z roku 1922.
Warto także zwrócić uwagę na wnętrze kościoła. Wyposażenie jest oczywiście o wiele późniejsze od murów świątyni, ale zachowane i niedawno odnowione polichromie są bardzo stare – część z nich pochodzi z połowy XIV stulecia (Mater Misericordiae i Ars Moriendi na zachodnim filarze nawy południowej), część z IV ćwierci tego wieku (Sąd Ostateczny, Żyjący Krzyż na południowej ścianie prezbiterium), inne z początków wieku XV (ściana północna nawy bocznej i wschodnia ściana prezbiterium).
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
