W wieku XV zabudowę Chęcin zniszczyły dwa wielkie pożary – z 1407 i 1465 roku. Jeszcze w następnym, XVI stuleciu, zabudowa Chęcin nadal była głównie drewniana, co niesłychanie sprzyjało rozprzestrzenianiu się ognia. Ale zaczęły wtedy powstawać także murowane kamieniczki, bardziej na ogień odporne, dzięki czemu mogły przetrwać i do naszych czasów. Podstawowym typem zabudowy był dom o kalenicy równoległej do ulicy. Jego środek zajmowała przejazdowa sień, po której bokach umieszczano pomieszczenia mieszkalne lub handlowe, zazwyczaj w dwóch traktach. Jeszcze później do tylnej ściany jednego z traktów zaczęto dostawiać dodatkowe pomieszczenie, zwykle nazywane „wielką izbą”. Taki też układ uzyskała najstarsza chęcińska kamieniczka (rok 1570), nazywana potocznie „Niemczówką”.
Niemczówka stoi przy ulicy Małogoskiej, w tej części miasta, gdzie w XVI stuleciu zaczęły pojawiać się jurydyki, zamieszkałe przez szlachtę, a nawet starostów chęcińskich. Właścicielami kamieniczki był Walenty Września, ale jego żona nazywała się Niemczówka – być może była z pochodzenia Niemką, lub raczej córką Niemca. Zresztą – zapewne – Niemców musiało w tej części miasta mieszkać więcej, skoro – przez jakiś czas cała uliczka nazywała się Niemiecką „Platea Alemanica”.
Wracając do właścicieli kamieniczki: ich nazwiska, jak również data budowy (?) znajdują się na napisie wykutym w nadprożu portalu z piaskowca, obecnie wstawionym w zachodnią ścianę sieni: ANNO DOMINI MDLXX VALENTY WRZESNIA ANNA MIEMCZOWKA. Rok 1570 mogło oznaczać datę wmurowania kamienia węgielnego, ale równie dobrze – datę zakończenia prac budowlanych pierwszego etapu. Istnieje także niebezpieczeństwo (i wtedy nazwa Niemczówka mogłaby okazać się całkowicie nieuprawniona), że portal ten jest wtórnie użyty, a przeniesiono go z zupełnie innego obiektu.
Analiza rzutów budynku – piwnic i parteru, pozwoliła na postawienie hipotezy o co najmniej trzech fazach powstawania kamieniczki. Niemczówka zajmuje teren półtorej działki. Przyjmuje się, że najstarszą jest jej wschodnia część. Wówczas na działce o szerokości 10,5 metra wybudowano wymurowany z kamienia dom o szerokości 5 i pół metra, pod którym znajdowała się sklepiona piwnica. Niezabudowaną część frontu stanowiło przejście, czy raczej przejazd, wiodący do tylnej części posesji. Zarówno wejście do izby jak i umieszczony obok niego otwór drzwiowy prowadzący do piwnicy, oprawione były w kamienne portale.
Druga faza budowy nastąpiła (być może już w czasach Kacpra Fodygi), gdy działkę powiększono w kierunku zachodnim o połówkę sąsiedniej posesji. Na pozyskanym terenie zbudowano drugą, frontową izbę, nakrywając ją sklepieniem kolebkowo-krzyżowym. Przesklepiono też dotychczasowy przejazd, zamieniając go w sień i nakrywając sklepieniem kolebkowym z lunetami.. Pod sienią wykonane zostało podpiwniczenie, zasklepione kolebką. Zmianie uległ także dach: całość nakryta została jednym, wspólnym dachem z kalenicą usytuowaną równolegle do linii zabudowy.
Faza trzecia polegała na dobudowaniu do wschodniej części kamieniczki, od strony podwórza, dużej przybudówki, tak zwanej „wielkiej izby”.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
