DRUGNIA – kościół parafialny p.w. św. Zygmunta

D ariusz Kalina

Kościół parafialny w Drugni

p.w. św. Wawrzyńca

Kościół parafialny w Drugni powstał, jak się przypuszcza, na przełomie XIV i XV w. Według falsyfikatu datowanego w Nowym Mieście Korczynie 22 XI 1248 r., ufundował go i uposażył książę Bolesław Wstydliwy, zaś biskup krakowski Prandota z Białaczowa akt ten potwierdził a świątynię konsekrował. W innym podfałszowanym dokumencie pochodzącym z roku 1268 czytamy, że kościół wzniesiony został z kamienia w 1268 r. z inicjatywy monarszej, obdarowany został dwoma kielichami srebrnymi, pięcioma ornatami, dwoma antepediami, relikwiarzem srebrnym w kształcie ręki św. Zygmunta, gruntami, lasem, sadzawkami, dziesięcinami z wsi Drugnia i Podstola, z ról kmiecych i folwarku w Rudkach. – Są to jednak dane nieprawdziwe, autorem falsyfikatów był niejaki Brandysz, który był znanym w literaturze fałszerzem dokumentów kościelnych, poza tym kościół i parafia nie zostały wymienione w aktach kościelnych z tamtego czasu[1]. Opierając się na zgromadzonym materiale źródłowym, powstanie świątyni w Drugni należy umieścić między 1374 a 1410 r., i już wówczas funkcjonowała przy parafii szkoła[2].

W opisie Jana Długosza (1470-1480), kościół drugnieński był murowany z kamienia, nosił wezwanie św. Zygmunta i był fundacji królewskiej. Pleban miał do swej dyspozycji pola pod swój folwark położone w stronę młyna królewskiego, stojącego przy trakcie z Szydłowa do Pierzchnicy. W młynie tym miał trzecia miarę, a ze stawu zaś brał trzecią część łowionych ryb. Miał również trzy łąki – a mianowicie: pierwszą zwaną Szwyaszka, drugą pod lasem, przy drodze prowadzącej do Chęcin i trzecią, położoną za swoją stodołą. Miał jeszcze własną karczmę z rolą w tej wsi, dającą czynszu jedną grzywnę, oraz jednego zagrodnika, odrabiającego jeden dzień pańszczyzny w tygodniu. Dziesięcina pobierana była z ról folwarku królewskiego w Drugni, zaś z ról kmiecych, wspomnianej karczmy, zagrody dziesięcinę snopową dostawał kościół w Chmielniku[3].

Dziesięcina dla kościoła w Drugni dawana była z pewnością przez pozostałe wsie królewskie – Podstoła i Wierzbie, co potwierdzałaby Księga dochodów diecezji krakowskiej z 1529 roku. – Kościół znajdował się w dekanacie w Książnicach i nosił wezwanie św. Zygmunta, a Stanisław z Podstoli, aktualny pleban pobierał dziesięcinę snopową z ról dworskich w Drugni w wysokości trzech fertonów (36 groszy); z ról pięciu kmieci i pięciu zagrodników (w Drugni) oraz pięciu kmieci w Podstoli o wartości dwóch grzywien, dalej, 24 grosze czynszu z karczmy, czynsz od jednego kmiecia w Strojnowie w wysokości jednej grzywny, oraz kolektę od wszystkich parafian o wartości 24 groszy[4].

Wspomniany grunt w Strojnowie wraz łąkami i stawem z czasem był zorganizowany w folwark, który został sprzedany około 1565 r. przez plebana staroście chęcińskiemu Stanisławowi Dembińskiemu (1564-1586), kalwinowi[5], który wedle rejestru poborowego powiatu chęcińskiego z 1579 r. trzymał wówczas wsie: Drugnia, Podstoła i Wierzbie[6]. Jak dotąd niepewne wydaje się przypuszczenie, jakoby kościół tutejszy został przejęty przez protestantów, jednakże mocno zastanawia istniejąca na terenie wsi w 1598 r. od niepamiętnych czasów, drewniana kaplica z ołtarzem Najświętszego Ciała Pana Jezusa. W jej miejscu przed 1679 r. wzniesiono nowy budynek, z ołtarzem poświęconym Trzem Królom, wzmiankowany w źródłach pisanych do połowy XVIII w. Poza tym na cmentarzu przykościelnym zaczęto wznosić (w 1598 r.) jeszcze jedną drewnianą kaplicę[7]. Z opisu powizytacyjnego parafii z 1598 r. dowiadujemy się o prawie wrębu w lesie oraz o Górze zwanej Ostary, z której wydobywano kamień do produkcji osełek, z czego pleban otrzymywał dochód w wysokości jednej grzywny rocznie. W skład parafii oprócz wspomnianych wsi królewskich wchodziły jeszcze dawniej osada Dymarka, wzmiankowana w 1664 r. i młyn znajdujący się w jej pobliżu, osada Żebrowniki, teren po dawnej karczmie plebańskiej zwanej Kąty; w 1676 r. wzmiankowane zostały w parafii jeszcze Głuchów oraz folwark Papiernia lub Folwark di Maria, a w 1748 r. dołączył jeszcze folwark Wymysłów[8].

Kościół w XVII-XIX wieku po wspomnianym pożarze w 1617 roku, wzniesiony została świątynia, w formie budynku drewnianego. Wedle inwentarza z 1790 r. kościół tutejszy …przedstawiał typ wiejskiego drewnianego kościoła wieżyczka na dachu; główne drzwi zwrócone były na zachód, boczne od południa, okien 5, zakrystia za ołtarzem – murowana. Posadzka kamienna. Pleban miał w różnych miejscach 68 morgów ziemi, wolny wrąb na opał i budowę, miał dziesięciny z pól w Drugni. Nosił wezwanie św. Wawrzyńca, był niewielki, orientowany, oświetlony pięcioma oknami, murowana zakrystia znajdowała się za ołtarzem, posadzka była kamienna. Pleban dysponował 68 morgami gruntu rozrzuconego w różnych częściach wsi, miał wolny wrąb do lasów królewskich oraz odbierał dziesięcinę z wsi Drugni. Przy kościele funkcjonowało Bractwo Miłosierdzia może związanego ze szpitalem, wzniesionym przed 1664 r. z inicjatywy miejscowego plebana Jana Lustra (nowy budynek szpitala wzniesiony został w 1741 r. przez Jerzego Marcina Ożarowskiego, oboźnego wielkiego koronnego) i Bractwo Pocieszenia NMP z ołtarzem, w którym umieszczony był „cudowny” obraz Matki Boskiej, dar starosty drugieńskiego Hipolita Kowalskiego, cześnikowicza sanockiego, spalony podczas pożaru w 1876 roku[9]. Pozostałością poprzedniego kościoła jest ściana między prezbiterium z zakrystią, wraz z portalem pochodzącym zapewne z XV wieku, a w tęczy zachował się krucyfiks barokowy z XVII stulecia[10]. Nowy budynek świątyni murowany został w 1888 r.

Obecnie kościół ma kształt podłużnego prostokąta, do którego po stronie północnej dostawiono zakrystię, zaś w środku ściany południowej boczną kruchtę, w której przez wąskie ostrołukowe odrzwia wchodzi się do jego wnętrza. W prezbiterium jest okno od strony południowej, w nawie jest ich pięć. W głównym ołtarzu umieszczony jest obraz Matki Bożej Druginieńskiej (wzorowany na dawnym, malowany przez Piotra Kaczorowskiego z Warszawy w 1886), w sukience posrebrzanej, wyżej obraz św. Wawrzyńca, po bokach obrazu stoją figury św. Piotra i Pawła; ołtarz Pana Jezusa, w górze św. Józef, nieco dalej nawie, przy ścianie północnej ołtarz św. Izydora, po stronie południowej stoi ołtarz ze sceną Zdjęcia z Krzyża wyżej umieszczony jest wyobrażenie św. Antoniego.

Dzwonnicę wybudował ks. St. Zamojski. Jest ona murowana z kamienia, podparta szkarpami. Podczas pierwszej wojny światowej Austriacy zrabowali tu dzwon z 1870 z napisem Plango mortus, voco vivos, a pozostał średni z 1898 r., z napisem: Sumptibus parochianorum, nomen meum Laurentius. Obecnie jest jeden z napisem Sumptu parochianorum – Stanisłaus 1898.

Cmentarz grzebalny umiejscowiony został poza zabudowaniami wsi, a w 1913 r., przez ks. Symforiana Paszkiewicz poszerzony, dzięki jego zabiegom przy parcelacji majątku Drugnia w 1921 r. probostwo nabyło 15 morgów ziemi[11].

Oznaczone: kościoły