Kościół franciszkański w Chęcinach w 3. ćwierci XVI stulecia pozostawał w rękach innowierców. Po odzyskaniu go przez społeczność katolicką – wymagał remontu. Przystąpiono więc do odnowienia i rozbudowy franciszkańskiego zespołu dzięki funduszom Stanisława Branickiego, ówczesnego chęcińskiego starosty. Zdaniem Mariusza Karpowicza – w tym właśnie czasie zbudowana została kaplica św. Leonarda, zwana też kaplicą Branickich.
Jako pierwszy autorstwo projektu kaplicy przypisał Kacprowi Fodydze Aleksander Król. Atrybucję tę potwierdził także Jerzy Łoziński. Uważają oni, że kaplica powstała zapewne w dwóch fazach – jej konstrukcję wykonano w latach 1605-1607, jako fundację Stanisława Branickiego, chęcińskiego starosty, zaś wystrój wnętrza, a w szczególności dekorację stiukową, w latach 1640-41 – dzięki Janowi Klemensowi Branickiemu, synowi Stanisława, pełniącemu tak jak jego ojciec, urząd chęcińskiego starosty.
Za autorstwem Fodygi przemawiają charakterystyczne dla niego rozwiązania konstrukcyjne kopuły, a w szczególności zastosowanie żeber. Podobnie konstruował kopuły kaplic: Oleśnickich na Świętym Krzyżu, Padniewskiego w Pilicy, oraz kaplicy przy chęcińskim kościele św. Bartłomieja, zwanej kaplicą Fodygowską. Fundację Branickich potwierdzają: herb Gryf oraz fakt, że Stanisław był fundatorem odbudowy całego konwentu, a rolę Jana Klemensa w poniesieniu kosztów wystroju wnętrz – kartusze herbowe z jego Gryfem i Nieczują jego małżonki, Anny z Wapowskich.
Pierwowzorem przyjętych przez Fodygę rozwiązań kompozycyjnych stanowi druga z wawelskich kaplic Berecciego. Florentyńczyk (ściślej: pochodzący z Pontassieve pod Florencją) Bartolomeo Berecci najpierw zaprojektował kaplicę Zygmuntowską, najpiękniejsze dzieło polskiego renesansu. Niemal równocześnie, w latach 1524-30 wykonał też inną kaplicę przy wawelskiej katedrze – tym razem przeznaczoną nie dla panującej dynastii, lecz dla krakowskiego biskupa, Piotra Tomickiego. Była ona nieco mniejsza, a także bardziej nowoczesna i uproszczona – podstawową różnicą był brak w niej tamburu (bębna), czyli elementu pośredniego, umieszczanego między żagielkami a kopułą.
Kaplica Branickich usytuowana została nie przy kościele, lecz na osi krużganka północnego skrzydła klasztoru. Ma ona plan kwadratu z dodaną półkolistą absydą od strony wschodniej. Kaplica jest dość wysoka, wyższa od klasztornych budynków. Pod nią znajdują się sklepione krypty. Absyda jest znacznie niższa od korpusu kaplicy – otwarta jest do niej arkadą. Nakrywa ją spłaszczona półkopułka. Wnętrze kaplicy nakryte jest kopułą (nieco spłaszczoną) wspartą za pośrednictwem gzymsu na żagielkach. U góry, na pierścieniu spinającym żeberka kopuły ustawiona jest latarenka. Światło do wnętrza kaplicy (pomijając latarenkę) wpada poprzez trzy okrągłe okna rozmieszczone pod łukami ścian tarczowych, a do absydy przez dwa okna, umieszczone po jej bokach, zamknięte od góry półkoliście.
Na późnorenesansową dekorację stiukową składają się wspomniane już herbowe kartusze, zdobiące żagielki oraz umieszczony nad otworem tęczowym hierogram IHS, przez Mariusza Karpowicza odczytany jako „dekoracja stiukowa o formie drzewa”. Warto też zwrócić uwagę na rzeźbiarskie opracowanie latarenki kopuły – hermowe pilastry oraz główki aniołków.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
