Widok kapliczki w Makoszynie od południowego-wschodu
Makoszyn leży nad rzeczką Belnianką, przy drodze Kielce – Łagów, kilka kilometrów od Łagowa. Od roku 1934 posiada samodzielną parafię pod wezwaniem św. św. Apostołów Piotra i Pawła– a pod względem administracyjnym – stanowi część terytorium gminy Bieliny.
Wieś wzmiankowana jest w dokumentach od początków XVII stulecia – dzięki znajdującej się tutaj kuźnicy. W roku 1601 stanowi ona własność szlachecką – jak pisał Krygier: Jasieńskich, Strzeszkowskich, Szembeków, Komornickich. Kuźnica wymieniana tez była w roku 1645, razem z kuźnicami w pobliskim Napękowie i nieco bardziej oddalonej Cedzynie – jako „zespół kuźnic Szembeka”. W roku 1674 kuźnica zaprzestała pracy. Pozostały po tamtych czasach duże skupiska hutniczego żużla, a na miejscu kuźnicy zbudowano młyn zbożowy.
Młyny zbożowe Makoszyna, wykorzystujące energię wodną Belnianki miały wieloletnią tradycję. Na tak zwanej mapie Meyera z pierwszych lat XIX stulecia, na południe od folwarku, gdzie rzeka rozszerzała się we wrzecionowaty staw, stał młyn. Młyn (już wówczas nieczynny) opisywał też Krygier: Drewniany, zbudowany na miejscu spalonego, również drewnianego, posiadającego dwa koła nadsiębierne. Z ujęcia wody zachowane fragmenty grobli ziemnej. Napęd na koło nasiębierne i na silnik na gaz drzewny. Nieczynny. Działał też jeszcze w Makoszynie kilkadziesiąt lat temu wiatrak koźlak, przeznaczony do wyrobu kaszy. Ustawiony na wzgórzu, zbudowany w roku 1939 przez Stanisława Biskupa. Przemiał odbywał się na „jedno złożenie kamieni młyńskich”. Gdy wizytował go Krygier, budynek i mechanizmy były jeszcze w dobrym stanie ale wiatrakowi brakowało już skrzydeł. Dosłownie.
Powracając do mapy Meyera von Heldensfelda: szacowano wówczas wieś na 32 domy. Za-budowa na południe od Belnianki miała charakter rozproszony – oddalone od siebie siedliska stały przy krętej drodze prowadzącej od południa, od wsi Orłowiny. Na północ od rzeki zabudowa podporządkowana była kierunkowi wschód-zachód, zgodnie z przebiegiem drogi z Belna do Lechowa. Folwark stał na wschodnim skraju wsi, a na zachodnim karczma i kaplica. Przed „urządzeniem” w wieku XIX, wieś – wedle opinii Bogumiły Szurowej – zaliczyć należy do wielodrożnic.
W swym przewodniku z roku 1952, Sylwester Kowalczewski zwraca uwagę na wyjątkowo piękne widoki, jakie można stąd podziwiać: na północ Grzbiet Bieliński zwany Wałem Małacen-towskim, na południe Góry Cisowskie. Pisze on także o jeszcze jednym połączeniu komunikacyjnym Makoszyna ze światem, dziś już nieistniejącym i niemal zupełnie zapomnianym: „…za niewielkim laskiem znajduje się końcowy punkt kolejki leśnej Kielce – Niwki Daleszyckie – Złota Woda. Stąd też widać z lewej strony szczyt Łysej Góry z zabudowaniami Św. Krzyża”.
Jedynym zachowanym zabytkiem Makoszyna jest kaplica pod wezwaniem Matki Boskiej, zbudowana w 1. połowie XIX stulecia, prawdopodobnie na miejscu wcześniejszej. Jest ona murowana, prostokątna w planie, nakryta dwuspadowym dachem – kiedyś gontowym obecnie pokrytym blachą. Fasadę zdobią wnęki „typu” barokowego, boczne ściany wzmacniają szkarpy „o charakterze neogotyckim”. Nad dachem góruje wieżyczka na sygnaturkę. Rola kaplicy bardzo zmalała, gdy 15 listopada roku 1936 uroczyście oddano do użytku kościół, zbudowany dzięki staraniom proboszcza, ks. Piotra Barańskiego.
