A utor: Roman Mirowski
W roku 1848 żaden dom wschodniej pierzei nie był piętrowy, a tylko kamieniczka Szlamy Rajmana miała użytkowane na cele mieszkalne poddasze. Pietra nadbudowywać zaczęto dopiero w XX stuleciu – pierwsze pod tym względem były domy nr 9/10 (narożny z ulica Długą) oraz nr 6 (sąsiednia kamieniczka w stosunku do narożnej z ul. Radkowską). Na trzecia piętrowa kamieniczkę trzeba było zaczekać do lat 60.
Sposób użytkowania kamieniczek wschodniej pierzei był bardzo różny, a w dodatku zmienny w miarę upływu czasu. W większości z nich były lokale handlowe, a potwierdzeniem są spisy podatkowe, w których wymienia się nazwiska „kramarzy”: Mośka Laksy, Lamela Blumenfelda, Mordki Cytrona. Odnotowany jest także handlujący solą Mosiek Marmur, handlujący wełną Mosiek Tenenbaum oraz „tandeciarka” Wilkowa (lub Wolfowa) i „waciarka” Cyna Zaks.
W kamieniczce stojącej na rogu Długiej był „dom zajezdny z szynkiem w izbie wielkiej”. Najpierw prowadził go Berek Morgenstern, a po wykupieniu domu w roku 1856 „karczemny interes” kontynuował Szlama Rajzman (jego nazwisko pisano także „Reisman”). Nie była to zresztą jedyna karczma w Rynku – po przeciwnej stronie placu miał dom zajezdny Mosze Ratenberg, kontynuując prowadzenie „gastronomicznej firmy” swego teścia o nazwisku Zając.
Izba szynkowna Morgensterna, a potem Rajzmana, ulokowana była nie w pomieszczeniach frontowych (te przeznaczono na cele handlowe), lecz w „izbie wielkiej”. Taka możliwość zaistniała dzięki zachowaniu reliktów siedemnastowiecznej (typowej wówczas w Chęcinach) kamieniczki, której układ przedstawiał się następująco: połowę szerokości działki stanowiła sklepiona sień przejazdowa, połowę izba frontowa (także sklepiona), za którą znajdowała się kuchnia. Za kuchnią, w głębi podwórza, jakby na kształt oficyny, dostawiona była izba wielka. Nazwa „wielka” była w pełni zasłużona – w kamieniczce, o której mówimy, miała ona 8,5 na 10 metrów. Dobra kondycja ekonomiczna siedemnastowiecznych chęcińskich kamieniczników sprawiała, że kamieniczki poprzedzone były arkadowymi podcieniami, a wiele z nich miało piętro, użytkowane na cele mieszkalne.
Zapewne taka była również kamieniczka zbudowana na rogu Rynku i Długiej. Podcienie to zdaniem ówczesnych władz „ścieśniało wjazd na rynek od strony Kieleckiej i Bóżniczej” (ówczesna nazwa Długiej). Rozebrane zostało w roku 1861 (przetarg na rozbiórkę wygrał Józef Sokołowski), ale zanim do tego doszło długi czas toczyły się pertraktacje (Rajzman chciał dużą sumę za odsprzedanie podcieni, motywując, iż: …Wystawa ta przynosi korzyści z parteru od przybyłych na targi i jarmarki szewców z obuwiem, jako tez miejscowych, których rachować można na każdym targu dwunastu oraz handlarzy legumin sześciu…).
W latach po II wojnie światowej, mimo iż w Chęcinach Żydów już nie było, wygląd pierzei praktycznie nie bardzo się zmienił. Pozostały niewielkie sklepiki – ciemne, oświetlone wąskimi drzwiami, których tylko górne partie były przeszklone, czasem jeszcze okienkiem – zakurzonym, z krzywymi okiennicami, z wypaczonych desek. Zmieniać na lepsze zaczęło się dopiero w latach 60, a proces ten uległ gwałtownemu przyspieszeniu po roku 1989.
