GÓRY Pałac. Gmina Michałów, powiat pińczowski.

Sto dwadzieścia lat temu „Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego” informował: „Góry, wieś powiat Pińczowski, gmina i parafia Góry. Leżą o 10 wiorst od Pińczowa, przy trakcie z Pińczowa do Działoszyc, w pięknem, górzystem położeniu…Dobra Góry, własność Dembińskich, składają się z folwarku Góry, Wymysłów i Polichno, tudzież z wsi Góry, Polichno i Bujnówka”.
Góry od XVII stulecia do roku 1945 były własnością Dembińskich. Około roku 1825 zawarte zostało małżeństwo pomiędzy Ludwikiem z Dębian Nieczuja Dembińskim, urodzonym w Górach w dniu 3 listopada 1785 roku a Amelią z Rawiczów Dembińską, urodzoną w Wiedniu w dniu 27 marca 1799 roku. W ten sposób doszło do połączenia w trzecim pokoleniu dwóch linii Dembińskich: herbu Rawicz i herbu Nieczuja. Dembińscy posiadali dobra w powiatach: opoczyńskim, koneckim, pińczowskim, jędrzejowskim i stopnickim, a w pewnym okresie także na Ukrainie. Od 1825 Góry stały się główną siedzibą połączonego rodu.
Z archiwum rodzinnego Dembińskich, niestety mocno zdekompletowanego, wynika że majątek spalony został w czasach Insurekcji Kościuszkowskiej. Jednak dość szybko go podźwignięto i około roku 1830, był już dobrze zagospodarowany. Oprócz gospodarstwa rolnego i leśnego była tu też gorzelnia.
Początki dworu sięgają prawdopodobnie drugiej połowy XVIII stulecia, czyli czasów, kiedy „panował” tu Ignacy Dembiński, żonaty z Urszulą z Morsztynów, ojciec generała Henryka Dembińskiego, znanego z Powstania Listopadowego. W aktach Dyrekcji Ubezpieczeń zachował się plan pałacu sporządzony w roku 1847. Pałac składał się wówczas z dwóch obiektów: parterowego /częściowo piętrowego/ w kształcie litery L oraz prostokątnego, jednokondygnacyjnego budynku, usytuowanego na tarasie obniżonym do poziomu niższego, niż piwnice pierwszego obiektu. Z opisu uzupełniającego plan wiemy, że drugi z obiektów, nazywany tu sutereną, służył jako skład okowity.
„Pałac murowany z cegły palonej i kamienia łamanego na wapnie, z dachem pokrytym blachą cynkową, wraz z parterem, piętrem, poddaszem…w stanie dobrym będący” – wynikało z opisu. W części północno – zachodniej posiadał nakrytą kopułą basztę, użytkowaną jako kaplica, a od południa dwa niesymetryczne piętrowe skrzydła flankowały zawartą między nimi oranżerię. Potem /ale nie wiadomo dokładnie kiedy/ pałac rozbudowano, dostawiając skrzydło północno – wschodnie, będące budynkiem piętrowym o dwóch traktach, mieszczącym sypialnie i garderoby. W takim kształcie budynek doczekał lat Polski Ludowej. Gospodarza nie trzeba już było wypędzać – uczynili to hitlerowcy urządzając tu w roku 1941 tak zwany Liegenschaft. Wystarczyło więc zwykłe pozbawienie praw własności i przydzielenie pałacu nowym użytkownikom. Nowymi „gospodarzami” zostali: szkoła podstawowa i posterunek milicji. Nowi użytkownicy nie bawili się w żadne remonty czy konserwacje. Pałac niszczał, ale w dość powolnym tempie. Prawdziwe nieszczęście zaczęło się, gdy szkoła i posterunek wyprowadziły się. Pałac miała przejąć i przebudować na ośrodek wypoczynkowy bogata fabryka ze Śląska. Jednak proklamowany na początku lat dziewięćdziesiątych kapitalizm rozwiał te marzenia – śląska fabryka przestała udawać „magnata” i zaczęła mieć własne, nieliche problemy, a pałac zaczął się rozpadać. Tym razem już z przerażającą szybkością. Niestety, są podstawy do przypuszczeń, że nikt i nic nie będzie w stanie go uratować.

Oznaczone: albumAutor: Roman Mirowski