79. CHĘCINY Wieże Zamku górnego

Etap trzeci, rezydencjonalny, trwał – można powiedzieć – do roku 1554, kiedy ostatecznie wyjechała z Chęcin królowa Bona. Etap czwarty, liczony od wyjazdu Bony, to okres administracyjnej funkcji zamku. Został „zredukowany do roli siedziby (miejsce zamieszkania) i miejsca sprawowania urzędu (miejsce pracy)n chęcińskich starostów grodowych, a także siedzibą sądu i kancelarii grodzkiej. Pomijając inne niewygody (szczupłość miejsca i trudność z dojazdem na wysoką górę), to w roku 1588 zamek był już w tak kiepskim stanie technicznym, że na mocy ustawy sejmowej, miejscem  przechowywania ksiąg ziemskich zamiast zamku, stał się parafialny kościół. Jako koniec tego etapu funkcjonowania zamku przyjmuje się rok 1607. Wówczas, kiepski już co do stanu technicznego obiekt, zniszczony został przez rokoszan Mikołaja Zebrzydowskiego.
Etap ten, mało chwalebny co do przebiegu, a szczególnie finału, paradoksalnie jest jednym z najlepiej „udokumentowanych”, a to dzięki zachowanej lustracji, dokonanej w roku 1602. Z dokumentu tego wiadomo, że około polowy XVI stulecia w południowo-zachodnim narożniku dolnego zamku wzniesiony  został  budynek mieszkalny, prawdopodobnie jako mieszkanie burgrabiego. W roku 1569 oraz w 1576 prowadzone były prace przy studni (czy może raczej zbiorniku na wodę?). Kontynuowane były potem prace przy budynku narożnym (druga ich faza), wybudowano kuźnię i prowadzono inne roboty remontowe, których koszt wyniósł 675 florenów i groszy 9.
Po pożarze w roku 1607, spowodowanym przez rokoszan Zebrzydowskiego, kończącym etap czwarty, nastąpił etap piaty jego funkcjonowania. Polegał on na przekształceniu zamku w rezydencje możnowładczą, przy zachowaniu dotychczasowych funkcji starościńskich. Starostwo znajdowało się wówczas na pewno w rękach Stanisława Branickiego, a „kierownictwo odbudowy zamku” – bo któż inny mógłby go tutaj zastąpić? – w rekach Kacpra Fodygi. Etap ten zamykamy datą roku 1707, kiedy zniszczony przez wojska szwedzkie zamek został w zasadzie opuszczony, choć są d grodzki i kancelaria jeszcze tam przez czas jakiś się znajdowały. Rezydencją Branickich ( chociaż ostatni z nich, Jan Klemens, pełnił urząd starosty jeszcze do roku 1663) już wcześniej być przestał, po zbudowaniu dworu-pałacu w Podzamczu Chęcińskim.
Zamek po roku 1607 odbudowywano, nadając mu ostateczny, kształt. Przy wjeździe pojawiła się nowa brama z kurtyna czołową.  Wykonano nowy most. Uporządkowana została zabudowa wokół dziedzińca – wykonano drewniane krużganki, a jego mury ukoronowana attyką – choć wykonana XVII stuleciu, to co do zastosowanych form – jeszcze późnorenesansową. Zamkiem dolnym, czyli przygródkiem, nie zajmowano się skrupulatnie, być może przewidziane tu do wykonania prace odkładano na później. Wykonano jednak nowa kuchnie i nową bramę prowadząca stąd do górnego zamku.
W roku 1657 chęciński zamek skutecznie obronił się przed wojskami Rakoczego. Gorzej było ze Szwedami – tym udało się w roku 1707 zamek zdobyć. Wydarzenie to, kończące etap piaty, stało się początkiem etapu szóstego, czyli  schyłkowej fazy zamku., nieuchronnie prowadzącej do fazy ostatniej, do ruiny, którą zamek jest dzisiaj.

Oznaczone: albumch, ChęcinyAutor: Roman Mirowski