POTOK Kościół parafialny. Gmina Szydłów, powiat staszowski.

Wsi o nazwie Potok w samym województwie świętokrzyskim jest kilka. Jest też Potok w gminie Szydłów, położony w kierunku północno – zachodnim od stolicy gminy, w odległości około 10 kilometrów. Tutejsza parafia pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny należy do dekanatu chmielnickiego.
Z Długoszowego Liber benefitiorum dowiadujemy się, że w roku 1440 wieś stanowiła własność królewską i że stał w niej kościół parafialny pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Dziesięcina z czternastu kmiecych łanów przekazywana była do wikarii zajączkowskiej przy sandomierskiej kolegiacie, a jej wartość wynosiła wówczas 12 grzywien; dwie karczmy zaś płaciły dziesięcinę plebanowi w Potoku. Długosz nie napisał, czy kościół w Potoku był wtedy drewniany czy murowany. Wiemy też, że kościół ów istniał już w roku 1326.
O kościele z Potoka napisano w roku 1996 w kieleckim „Słowie Ludu”: „Trudno dociec, czy ten piękny obiekt … istniał już w 1440 roku….Te prawdziwą perełkę wśród sakralnych budowli województwa kieleckiego odnowił w ubiegłym roku proboszcz potockiej parafii, ksiądz Edward Szymczyk; oczywiście przy pomocy parafian i lokalnego samorządu w Szydłowie”. Znacznie mniej entuzjastyczny w ocenie tego obiektu był ksiądz Jan Wisniewski, pisząc te słowa: „Obecnie stoi w Potoku kościół murowany, pospolity, mały i niski”.
Prawda, jak zwykle, tkwi gdzieś po środku. Kościół z Potoka, z całym szacunkiem dla jego urokliwości i malowniczości, perełką żadną nie jest. Ale opinię księdza Jana, że jest „pospolity”, z pewnością każdy kto potocki kościół zobaczy, uznać musi za niesprawiedliwą i głęboko krzywdzącą
Obecny kościółek zbudowano w roku 1647 lub 1648 – tak mówią „rubrycele”, choć Słownik Geograficzny podaje datę 1674. Fundator budowli nie jest znany. Kościół otoczony jest starym murem z bramą na cmentarz umieszczoną w jego zachodnim odcinku, bramą dość okazałą, murowaną, o charakterze barokowym. Sam kościółek jest budowla orientowaną, murowaną. Nawa jest prostokątna, a dwuprzęsłowe prezbiterium jest od niej węższe; przy nim od północy dobudowano zakrystię z przedsionkiem. Od południa do nawy przylega pięcioboczna kaplica św. Barbary zbudowana w roku 1850, a od zachodu dwukondygnacyjna wieża z kruchtą w przyziemiu. Nawę nakrywa płaski strop; w zakrystii, kaplicy i prezbiterium są sklepienia kolebkowe z lunetami.
Chór muzyczny ma dość oryginalną konstrukcję: nadwieszony jest na murowanych występach przyściennych. Parapet ma drewniany, rzeźbiony, klasycystyczny. Główny ołtarz kościoła jest rokokowy – zdobią go rzeźby przedstawiające św. św. Piotra i Pawła oraz siedemnastowieczny obraz Matki Boskiej Śnieżnej z Dzieciątkiem. Ambona, na którą prowadzą z zakrystii schody wykonane w grubości muru, jest barokowa, podobnie jak tabernakulum i marmurowa chrzcielnica. Boczne ołtarze są rokokowe; w lewym jest obraz przedstawiający św. Mikołaja, pochodzący z końca XVII stulecia, w prawym późnobarokowy krucyfiks z wieku XVIII. Ołtarz w kaplicy św. Barbary powstał pod koniec wieku XVII, w tym samym też czasie namalowano zdobiący go obraz, przedstawiający patronkę kaplicy.
Kiedy Potok odwiedzał ksiądz Jan Wiśniewski, w kościele był jeszcze mszał z roku 1591, bogato ilustrowany, wydany w Wenecji. Najstarszym znanym z imienia plebanem tutejszej parafii był działający w roku 1484 ksiądz Stanisław z Potoka.

Oznaczone: albumAutor: Roman Mirowski