PRZEDBÓRZ Kościół parafialny. Gmina Przedbórz, powiat radomszczański, woj. łodzkie.

Chociaż pierwsza wzmianka o Przedborzu, datowana na rok 1145 pochodzi z falsyfikatu, to jednak istnienia osady w tym okresie poddawać w wątpliwość nie należy. Organizowanie w Przedborzu wieców (pierwszy, z którego zachowała się wzmianka odbył się w roku 1329) małopolskiego rycerstwa dowodzi, że musiał tam istnieć zarówno dwór książęcy jak i nieźle rozwinięta osada. Gródek, w którym przebywali książęta podczas pobytu w tej części Małopolski, został przez Kazimierza Wielkiego przebudowany, stając się jedną z elegantszych, a przy tym ulubioną, rezydencją królewską.
Podobnie jak zamek, także przedborski kościół, powstał prawdopodobnie z fundacji Kazimierza Wielkiego. Ksiądz Wiśniewski przytacza hipotezę, że  nawa kościoła powstała jeszcze wcześniej, wybudowana przez Aleksego Sadykierza w roku 1278, a więc w czasach Bolesława Wstydliwego, zaś: „Kazimierz Wielki wieżę w 1341 r. przybudował jednocześnie z zamkiem...”. Informację tę opiera on na relacji ks. Józefa Szpaderskiego, proboszcza kościoła św. Mikołaja w Przedborzu w latach 1867–77, który znalazł ją zapisaną na portrecie Mikołaja Siemieńskiego, fundatora kaplic.  Długosz pisze o murowanym kościele w Przedborzu, zaś Jan Łaski dodaje, że przedborska parafia powstała z przeniesienia parafii z sąsiedniego Policzka, wsi starszej od Przedborza. W roku 1520, według Łaskiego, do parafii w Przedborzu – oprócz samego Przedborza – należały wsie: Góry Mokre i Suche, Lanczkowice, Nossalewiec, Policzko, Rączki i Zuzony. Przy parafii istniała szkoła, której absolwenci już w wieku XV figurują w spisach studentów krakowskiej wszechnicy.
Kościół wzniesiono na wzgórzu, na południowy wschód od rynku – zamek stał na innym wzgórzu, na północny wschód od centrum miasta. Świątynia paliła się w roku 1638, a potem w latach 1655-57. Ze zniszczeń odbudowywał ją od roku 1640 do 1695 Mikołaj Siemieński, przybudowując wtedy także dwie kaplice: św. Antoniego i św. Mikołaja (obecnie Pana Jezusa). Wieża kościelna paliła się w roku 1793, a kolejny pożar kościoła miał miejsce w roku 1834. Wieża „podczas restauracyi po pożarze w 1834 zmniejszoną została. U podstaw stanowi ona czworokąt, w wyższej kondygnacyi przyjmuje kształt ośmiokąta, dokoła posiada galerie” – pisze ksiądz Wiśniewski. Kościół był odnawiany także w roku 1885 (dobudowano wtedy zakrystię, przerobioną potem na kruchtę) oraz w latach 1924-29.
Murowany z kamienia i cegły kościół jest budowlą orientowaną. Trójprzęsłowa nawa, o gotyckim zrębie, potem zbarokizowana, połączona jest z prezbiterium – jednoprzęsłowym, prawie kwadratowym, zbudowanym prawdopodobnie w wielu XVII. Przy prezbiterium – od północy przybudowana jest zakrystia, a od południa kruchta (z roku 1885). Gotycka, kazimierzowska wieża (wzniesiona z czerwonego piaskowca, z ciosowymi detalami), przybudowana jest do nawy od strony zachodniej, dokładnie na jej osi. Siedemnastowieczne kaplice przylegają do nawy, a dzięki arkadowym otwarciom, tworzą jak gdyby nawy boczne kościoła.
Nawę oraz kaplice: północno-zachodnią i południową, nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami, zaś prezbiterium i kaplicę Pana Jezusa – kopułki  na pendentywach. We wschodniej ścianie wieży, na wysokości jej trzeciej i czwartej kondygnacji, można dostrzec pozostałości pierwotnego zachodniego szczytu – co do stylu i czasu powstania gotyckiego, schodkowego co do zastosowanych form.

Oznaczone: albumAutor: Roman Mirowski