Wieś Góry Wysokie leży kilkanaście kilometrów na północ od Sandomierza, nieco w bok od drogi prowadzącej do Zawichostu. Pierwszy kościół powstał tu w latach 1216-17 z fundacji Iwona Odrowąża, wówczas jeszcze kanonika, a później krakowskiego biskupa. W roku 1326 plebanem Gór był ks. Stanisław a w roku 1348 Michał. Kościół miał wezwanie św. Wita męczennika, a do parafii należały również – pisze ksiądz Wiśniewski – „wsie Czyrnin, własność Łukasza ze Słupczy herbu Rawa, Słupcza tegoż dziedzica i Dwiekozy (dzisiejsze Dwikozy)- własność kanonii i prebendy w Sandomierzu”. Dokumenty milczą ile drewnianych kościółków stało w Górach zanim zastąpiła je pierwsza murowana świątynia, zbudowana w roku 1718. Była ona jednonawowa, z kaplicami po bokach i prostokątnym prezbiterium. Fundatorem barokowej budowli był proboszcz ks. Maciej Kurnicki, a konsekracji dokonał w dniu 28 października 1741 krakowski sufragan, Michał Kunicki.
Pod koniec XVIII stulecia proboszczem w Górach został ksiądz Józef Karśnicki (1719-1805). Karśnicki, ksiądz–jezuita a zarazem wybitnie uzdolniony i „czynny zawodowo” architekt, postanowił na własny koszt i według własnego projektu przebudować i rozbudować swój parafialny kościół. Mimo, że nie musiał płacić za projekt, wysiłek finansowy związany z inwestycja musiał być dla niego mocno dolegliwy i – jak pisze Jerzy Szczepański – „być może z tego powodu za dyspensą papieską posiadał drugie probostwo w Czyżowie Szlacheckim”.
Architektura świątyni po przebudowie nabrała cech późnobarokowych i można w niej dostrzec pewne analogie z wcześniejszym dziełem Karśnickiego – kościołem w Szewnej. Do zachodniej fasady (kościół jest orientowany) Karśnicki dobudował dwie symetryczne wieże, łącząc je niskim przedsionkiem, nad którym umieścił chór muzyczny. Przybudowane do nawy kaplice szeroko ku niej otworzył przekształcając w transept. Od południa i od północy pojawiły się między wieżami a transeptem dobudówki wysunięte na taką samą szerokość jak jego ramiona, a których „kontynuację” w kierunku wschodnim stanowiły zakrystia i skarbczyk. Dzięki tym przybudówkom plan kościoła uzyskał formę prostokąta, z którego wysunięta była tylko eliptyczna absyda dobudowana do wschodniej części prezbiterium.
Nawę nakrywają dwa przęsła sklepień żaglastych, wspartych na koszowych gurtach. Nad skrzyżowaniem nawy i transeptu wykonano sklepienie kopulaste na żagielkach, z ośmiobocznym otworem latarni. Nad ramionami transeptu są sklepienia zwierciadlane. Prezbiterium przykrywa sklepienie kolebkowo-krzyżowe, zaś absydę półkopuła, nad którą znajduje się półlatarnia, „przystawiona” do wschodniego szczytu kościoła. Nawę i transept nakrywają dwuspadowe dachy ujęte w trójkątne, strome szczyty. Ze skrzyżowania dachów „wyłania się” ośmioboczna latarnia – geometrycznie „podobna” do latarni umieszczonych nad namiotowymi dachami wież. Elewacje kościoła są dość proste – Karśnicki ograniczył się do pionowych podziałów lizenami lub pilastrami i do poziomych, dokonanych przy pomocy gzymsów.
Kościół remontowany był kilkakrotnie, a po zniszczeniach z czasów II wojny światowej odbudował go architekt Stefan Świszczowski. Warto też wiedzieć, że w latach międzywojennych proboszczem był tutaj ksiądz Aleksander Bastrzykowski, wybitny znawca i miłośnik drewnianej architektury sakralnej.
Adam Malicki
Inne wpisy tego autora
Skomentuj
Galeria
