45. CHĘCINY Madonna z Dzieciątkiem

Małopolska, gotycka rzeźba drewniana, do której zaliczyć należy także dzieła znajdujące się na terenie południowej części Kielecczyzny, opracowana została przez J. E. Dutkiewicza. Dzieli on zachowane z tego zabytki na grupy terytorialne i typy stylistyczne. Wśród typów wyróżnia: „krakowski”, „sądecko-spiski” oraz „śląsko-pomorski”. Różnice pomiędzy poszczególnymi typami nie są wyraziste, zaś całość mieści się w grupie obiektów określonych mianem „gotyku międzynarodowego”, zaś przez innych historyków sztuki nazywanym stleje „dworskim”, „miękkim” albo po prostu „pięknym”. Najpiękniejszymi przykładami rzeźby tego okresu są „Piękne Madonny”. Dawniej rozpowszechniony był pogląd, ze były one dziełem jednego człowieka, zwanego „Mistrzem Pięknych Madonn”, wędrującego poprzez Europę i pozostawiającego po sobie wspaniałe dzieła, a w Polsce przypisywano mu Madonny z Torunia, Wrocławia i Krakowa. Hipoteza ta dawno upadła, ale pozostało przekonanie, że  jak pisze Janusz Kębłowski: …mamy tu do czynienia szeregiem wybitnych twórców i z wielkim zespołem naśladowców, miedzy którymi istniały ścisłe powiązania. Trzeba jednak zaznaczyć, że właśnie w tym okresie międzynarodowej wspólnoty, gdy wytworzył się wspólny język plastyczny, o wyjątkowo wyraźnie artykułowanych motywach i czytelnej gramatyce, przy równocześnie silnej skłonności do naśladowania i przetwarzania uznanych wzorów…- rozwiązanie problemów autorskich napotyka ogromne trudności”.
Figury stojących Madonn z Dzieciątkiem występowały albo jako elementy kompozycyjne szafiastych ołtarzy albo jako  indywidualne rzeźby dewocyjne. Na terenie Kielecczyzny jest ich sporo, powstały w warsztatach ośrodków krakowskiego i sądeckiego. Do najstarszych, o metryce jeszcze czternastowiecznej, należą figury z Małogoszcza i Goleniowych (wieś między Moskorzewem a Szczekocinami). Z XV stulecia pochodzą posagi z Niedźwiedzia (znany jako Madonna z Waganowic), Iwanowic, Hebdowa, Prandocina (od 1999 roku województwo już małopolskie, ale diecezja wciąż kielecka) oraz z Bodzentyna, Chęcin, Cudzynowic, Szańca, Świętej Katarzyny.
Najbardziej znanym przykładem stylu „Pięknych Madonn” jest Madonna z Krużlowej (obecnie w Muzeum Narodowym w Krakowie), która jak pisał Marian Kornecki: … dzięki swej wysokiej wartości artystycznej oraz finezji formy i opracowania stała się bez mała reprezentantką polskiej sztuki średniowiecznej, uznana w kraju i za granica. Stylistycznie należy już zdecydowanie do owego stylu „pięknego”, co podkreśla – obok harmonijnego kontrapostu postawy – przemyślana dekoracyjność draperii. Zastanawia również przedziwna dziewczęca uroda Marii… Przytaczam tak obszerny fragment opisu poświęconego Madonnie z Krużlowej), bowiem – jak mi się wydaje – podobieństwo tej figury z pierwszą z chęcińskich Madonn jest znaczące.
Chęcińska Madonna trzyma Dzieciątko na prawym ramieniu, ubezpieczając Je dłonią o wyprostowanych palcach. Jej ciało wygięte jest w kształt litery „s” (czy, jak to określają historycy sztuki „w kontrapoście”), co jak każdy wie – kto miał kiedykolwiek na ręku dziecko – jest naturalnym ułożeniem ciała, równoważącym ciężar dziecka i zapewniającym jego bezpieczne trzymanie.

Oznaczone: albumch, ChęcinyAutor: Roman Mirowski